نائب رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت‌های فناوری هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران گفت: نیروی انسانی یکی از چالش‌های کشور در حوزه هوش مصنوعی است و در حال حاضر شرکت‌هایی که در این حوزه فعال هستند با فقر نیروی انسانی مواجه‌اند.
به گزارش ایسنا، دکتر اسماعیل ثنایی در پنجمین نشست تخصصی هوش مصنوعی و اقتصاد که در سالن جلسات معاونت صدا و از سوی رادیو اقتصاد برگزار شد، آگاه کردن مدیران ارشد کشور در حوزه هوش مصنوعی را امری مهم دانست و افزود: در دانشگاه‌های کشور بر روی مباحث مبین تحقیقات وسیعی انجام می‌شود. به‌گونه‌ای که در ۳۳ سال در دانشگاه صنعتی شریف مشغول به فعالیت بودم مقالات علمی زیادی را منتشر کردیم.
وی با بیان اینکه ایران در حوزه تولید مقالات علمی در دنیا در جایگاه خوبی قرار دارد، اظهار کرد: براساس آخرین رتبه‌بندی‌ها ایران در حوزه هوش مصنوعی در رتبه چهاردهم در شاخص انتشار مقاله قرار گرفته است. ولی در حوزه کاربرد در چه جایگاهی ایستاده‌ایم؟
ثنایی ادامه داد: آمارهای متفاوتی در زمینه هوش مصنوعی از جایگاه ۸۰ تا بالای رتبه ۱۰۰ را شنیده‌ایم که این اعداد نشان‌دهنده آن است که ما در به‌کارگیری هوش مصنوعی عقب مانده‌ایم.
نائب رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت‌های فناوری هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران با اشاره به تاکیدات مقام معظم رهبری خاطرنشان کرد: ایشان در سخنرانی‌های خود تاکید کرده‌اند که ایران باید تا پنج سال آینده به جایگاه اول در حوزه هوش مصنوعی برسد و این در حالی است که ما در حوزه کاربرد هوش مصنوعی عقب‌ماندگی‌هایی داریم.
وی با اشاره به میزان سرمایه‌گذاری‌های کشور برای توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی یادآور شد: در دنیا و در کشورهای منطقه سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در حوزه هوش مصنوعی انجام شده، ضمن آنکه برنامه‌های راهبردی را نیز تدبیر کرده‌اند و اگر نخواهیم سرمایه‌گذاری‌های لازم را در این زمینه داشته باشیم، فاصله‌مان با دنیا بیشتر خواهد شد.
ثنایی با اشاره به تحقیقات دانشگاهی در مقاطع تحصیلات تکمیلی، گفت: در دانشگاه‌ها در رساله‌های کارشناسی ارشد و دکتری موضوعات پیشرفته‌ای تعریف می‌شود و مقالات علمی نیز منتشر می‌شود، ولی میان کاربرد دستاوردهای این تحقیقات در صنعت فاصله زیادی داریم.
وی با ارائه این پیشنهاد که دانشگاه‌ها باید در حوزه توسعه دانش به عنوان نهاد محوری تلقی شوند، اظهار کرد: به اعتقاد من لازم است که در دانشگاه‌ها از موضوعات تئوری فاصله بگیریم، چراکه با بهره‌گیری از ابزارهایی چون چت‌جی‌پی‌تی می‌توان در مدت دو ثانیه جواب سؤال‌هایمان را بیابیم و آنچه باید در دانشگاه‌ها بر روی آن متمرکز شوند، توسعه مهارت و تجزیه و تحلیل داده‌ها است که در این زمینه‌ها نیز در دانشگاه‌ها کار کمی انجام شده است.
نائب رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت‌های فناوری هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران نیروی انسانی را یکی از چالش‌های کشور در حوزه هوش مصنوعی نام برد و گفت: در حال حاضر شرکت‌هایی که در این حوزه فعال هستند، با فقر نیروی انسانی مواجه‌اند.
وی اضافه کرد: آمارهایی که ارائه شده نشان می‌دهد که جاذبه هوش مصنوعی در خارج از ایران بسیار زیاد است، به‌گونه‌ای که در کشور آمریکا ۷۰ تا ۸۰ درصد بودجه‌های استارتاپ‌ها در سرفصل‌های هوش مصنوعی هزینه می‌شود چراکه این حوزه زودبازده و کم هزینه است.
ثنایی با بیان اینکه در هوش مصنوعی هزینه تأمین زیرساخت‌ها بسیار زیاد است، اظهار کرد: ما در این حوزه نیاز به دیتاسنترهای بزرگ داریم. همچنین یکی از زیرساخت‌های این حوزه چیپ‌ست‌ها هستند که در انحصار کشور آمریکاست و کشور چین نیز به شدت به دنبال دست یافتن دانش این چیپ‌ست‌ها است و کشور چین از سوی آمریکا در این حوزه تحریم شده است.
وی با تاکید بر اینکه کشور باید سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در حوزه تأمین زیرساخت‌های هوش مصنوعی داشته باشد، عمده این زیرساخت‌ها را وارداتی دانست و ادامه داد: در کنار آن نیاز به توسعه نرم‌افزارها و همچنین آموزش نیروی انسانی داریم.
وی لایه دیگر توسعه هوش مصنوعی را حوزه کاربرد عنوان کرد و گفت: برگزاری چنین نشست‌هایی اثرات مؤثری دارد، چراکه باید به بزرگان، مسئولان و صاحبان صنایع و همچنین وزرا این فناوری را بشناسانیم و کاربرد هوش مصنوعی را در حوزه‌هایی چون نفت، انرژی، دفاعی، سلامت و امنیت متذکر شویم تا ایجاد تقاضا شود و از این طریق شرکت‌هایی در این حوزه تشکیل شده و راهکارهای هوشمندانه به صنایع ارائه دهند.
تحلیل خبر
هوش مصنوعی در ایران
وحید جعفری زاده دانشجوی دکترای مهندسی کامپیوتر
برای بررسی عوامل فقر نیروی انسانی در شرکت فناور هوش مصنوعی، ابتدا لازم است نگاهی به وضعیت «هوش مصنوعی» به عنوان یک پدیده نسبتا نوظهور در کشورمان داشته باشیم. در یک دسته‌بندی کلی می‌توان افراد درگیر با مباحث هوش مصنوعی (اعم از مصرف‌کننده، پژوهشگر و توسعه‌دهنده) را در ایران به سه دسته تقسیم کرد.
دسته اول بخش عام جامعه به عنوان مصرف‌کنندگان خدمات و کاربردهای هوش مصنوعی هستند. این دسته غالبا حتی درک دقیقی از هوش مصنوعی ندارند و تنها از ابزارها و سرویس‌های کاربردی که در آنها از هوش مصنوعی بهره برده شده، برای انجام کارها، رفع نیازهای خود و حتی سرگرمی استفاده می‌کنند.
دسته دوم شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات مختلف، صاحبان مشاغل و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که از هوش مصنوعی برای کسب و کار یا خدماتی که ارائه می‌دهند، استفاده می‌کنند. طبیعتا این دسته تمرکز ویژه‌ای بر حوزه‌های کاربردی هوش مصنوعی دارند و تلاش می‌کنند از امکانات و توانایی‌های هوش مصنوعی برای مقاصد تجاری و ارائه خدمات به دسته اول بهره ببرند.
دسته سوم پژوهشگران، دانشجویان و فعالان حوزه تخصصی هوش مصنوعی یا سایر علومی هستند که به نوعی نیاز به استفاده کاملا علمی و تخصصی از هوش مصنوعی دارند. این دسته غالبا درک دقیقی از هوش مصنوعی دارند و می‌توانند حلقه بین دو دسته قبل را با استفاده از علم خود کامل کنند. بنابراین و با در نظر گرفتن نقش این گروه، به احتمال بسیار زیاد باید علت فقر نیروی انسانی را در دسته سوم و تعامل آنها با دسته دوم جستجو کرد.
یکی از عوامل موثر در این زمینه، احتمالا این است که اگرچه در کشور ما هم مانند دیگر کشورهای جهان روز به روز احساس نیاز و تقاضا برای هوش مصنوعی در حال افزایش است، اما به دلیل عدم برخورداری کشور از صنایع و زیرساخت‌های فناوری مدرن و روز جهان، یا نیازمندی‌ها غالبا سطحی هستند و یا اساسا به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های مدرن، امکانی برای پاسخگویی به تقاضا و نیازها وجود ندارد.
به عنوان مثال وقتی زیرساخت‌های اولیه اینترنت اشیا، شهرهای هوشمند، سیستم‌های نوین و جهانی تجاری و مالی، سامانه‌های یکپارچه ملی و بین‌المللی و... در کشور وجود ندارد، طبیعتا نیازمندی‌ها و تقاضاهای مرتبط با آن هم ابتر می‌ماند و امکان پاسخگویی ندارد. از سوی دیگر بسیاری از تبلیغاتی که امروز در کشور ما درخصوص بهره‌مندی از هوش مصنوعی در سامانه‌ها و خدمات مختلف دیده و شنیده می‌شود، غالبا از ابزارها، کتابخانه‌ها (libraries)، واسط‌های نرم‌افزاری (API ها) و یا مدلهای بین‌المللی پیش آموخته مانند ChatGPT که از قبل و توسط دیگران توسعه داده شده‌اند، بهره می‌برند؛ حال آنکه توانایی بی‌نظیر هوش مصنوعی زمانی قابل بهره‌برداری است که مدلها با داده‌های محلی (local) آموزش داده شوند و خروجی متناسب با کاربرد مورد نظر را تولید نمایند. در واقع آن چیزی که نیاز به نیروی متخصص هوش مصنوعی دارد، بخش دوم
است!
عامل دیگری که در سخنان نائب رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت‌های فناوری هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران نیز به آن اشاره شده و ما نیز در شماره‌های پیشین روزنامه در مورد آن تذکر داده بودیم، بحث ضعف زیرساخت‌های سخت افزاری در هوش مصنوعی و نبود دیتاسنترهای تخصصی و قدرتمند در کشور است، این درحالی است که حتی در کشورهای خلیج فارس، سرمایه گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام شده و نبود این زیرساخت‌ها به شدت کار متخصصان و فعالان هوش مصنوعی را کند و حتی مختل می‌کند.
عامل آخر هم که شاید قابل تصورترین عامل برای همه متخصصان علمی در کشور باشد، مهاجرت نیروهای متخصص و توانمندی است که بازار کار یا شرایط زندگی و آینده خود را در دیگر کشورها جستجو می‌کنند و از ایران کوچ می‌کنند. بی‌تردید فقدان چنین نیروهایی، خسران بسیاری برای کشور به دنبال خواهد داشت.