امام علي (ع)مي فرمايد:در هنگام خشم نه تنبيه، نه تصميم، نه دستور. بيشتر افراد خشم را در زندگي تجربه كرده اند.خشم مي تواند به دليل رويدادهاي بيروني و يا تغييرات دروني باشد.در هر حال، خشم پديده اي طبيعي بوده و مانند ساير احساسات نشانه سلامت، تندرستي و عواطف انساني است، اما هنگامي كه از كنترل خارج شود، مي تواند به حسي مخرب و ويرانگر تبديل شده و پيامدهاي ناگواري در روابط شخصي و در تمامي عرصههاي زندگي به وجود آورد.
ابراز خشم به اين معناست كه در بيان خشم خود به جاي پرخاشگري، جسور و منطقي باشيد. اين روش منطقي ترين راهكار براي ابراز خشم است. جسور بودن به اين معني نيست كه قلدر باشيد و به ديگران زور بگوييد، بلكه به اين معني است كه براي خودتان و ديگران ارزش قائل باشيد،با احترام رفتار كنيد و مشكلاتتان را از راه منطقي حل كنيد.هيچ كس نمي تواند از خشم خلاص شود يا از آن اجتناب كند زيرا هميشه پديدهها يا افرادي هستند كه شما را خشمگين كنند، اما مي توانيد ياد بگيريد كه چگونه رفتارهاي خود را كنترل و خشم تان را كاهش دهيد و آن را به شكل مناسبي نشان دهيد.
علل خشم
برخي از عوامل ايجادكننده خشم عبارت است از: تحقير شدن يا مورد تبعيض قرار گرفتن، مورد پيش داوري يا بي مهري قرار گرفتن، مورد فريب يا عهدشكني قرار گرفتن، تحقير شدن احساسات، ارزش ها يا اقتدار واقعي فرد از سوي ديگران، بدرفتاري و بي توجهي از سوي افراد، صدمه ديدن در نتيجه بي توجهي نسبت به خود، مورد تجاوز بدني يا كلامي قرار گرفتن و قرباني شدن.
راه هاي كنترل خشم
- ببينيد چه چيز باعث خشمتان ميشود:آگاه باشيد كه در چه موقعيت هايي كنترل خود را از دست داده و خشمگين ميشويد. وقتي فهميديد كه چه چيزي منجر به خشمتان ميشود در صدد جلوگيري از ايجاد چنين موقعيت هايي برآمده، يا ياد بگيريد كه چطور با اين موقعيت ها كنار بياييد.
- كمي قدم بزنيد تا خشم تان فروكش كند:وقتي مي بينيد كه در حال خشمگين شدن هستيد، خود را از محل خشم دور كنيد تا خشمتان فروكش كند.به اين وسيله ميتوانيد كنترل احساسات را دوباره به دست آوريد.
- از روش خود آرام سازي استفاده كنيد:وقتي عصباني هستيد،استفاده از مهارت هاي خود آرام سازي بسيار مفيد است.پيش از اين كه پاسخ دهيد،تا10بشماريد.اين كار به شما فرصت مي دهد تا بهترين راه حل را انتخاب كنيد.هم چنين مي توانيد با تنفس آرام و عميق در مدتي كوتاه خود را كاملاًآرام كرده و سپس در وضعيت بهتر و آرام تر راه حل هاي خود را بررسي كنيد.
- با كسي كه مي تواند آرامتان كند حرف بزنيد:هميشه كسي را براي درددل كردن و تكيه كردن داشته باشيد،در اين مواقع سعي كنيد كه با او بيرون رفته و كمي صحبت كنيد.درست نيست كه همه ي احساساتتان را در خود نگه داريد و بيرون نريزيد، با اين كار سلامتي خودتان به خطر خواهد افتاد.با دوستي منطقي و قابل اعتماد در مورد اين مشكلات صحبت كنيد تا او آرامتان كرده و كنترل خود را دوباره بازيابيد.
- اطرافيانتان را بشناسيد:ببينيد رفتار هر كدام از اطرافيان تان چه علائمي دارد.ممكن است خيلي از حرف هاي آن ها كه براي شما مثل انتقاد است،در واقع حكم شوخي داشته باشد.با شناختن شخصيت و رفتارهاي اطرافيان خود،بهتر مي توانيد با انتقادهاي آنها كنار آمده و خشم خود را كنترل كنيد.
- واكنش افراد ديگر را پيش بيني كنيد:زماني كه مي خواهيد كار جديدي را انجام دهيد،واكنش و عكس العمل اطرافيان تان را پيش بيني كنيد.با اين كار مي توانيد بهتر با انتقادها و ايرادهاي آنها پس از انجام كار كنار بياييد.
- خود را براي هرگونه سؤال و انتقادي آماده كنيد:در حين گفت و گو،خود را براي هر سؤال و انتقادي آماده كنيد.با اين كار مي توانيد هنگام انتقاد سايرين،آرامش خود را حفظ كرده و به درستي پاسخ انتقادها را بدهيد.
- احترام خود و ديگران را حفظ كنيد:هيچ گاه به ديگران بي احترامي نكنيد،حتي اگر حق با شما باشد چرا كه بياحترامي به ديگران باعث بياحترامي به خودتان ميشود.
- رفتارهاي خوشايند را جايگزين خشمتان كنيد:بعد از كنار گذاشتن خشم به انجام كارهايي مثبت بپردازيد كه به آن علاقه داشته و لذت مي بريد.مثلاً با دوستانتان بيرون برويد يا تلويزيون تماشا كنيد، با اين كار استرس تان را از بين خواهيد برد.
- براي دوره هاي خشم خود عذرخواهي كنيد:اگر خشمتان باعث شده كه به كسي بي احترامي كنيد، از او معذرت بخواهيد. لزومي ندارد كه براي خشم خود توضيحي بياوريد، فقط گفتن »من رفتار بدي داشته ام و عذر ميخواهم « کافي است تا سوء تفاهم ها را از بين ببرد.
- جهت خشم خود را تغيير دهيد: هنگامي كه خشمگين ميشويد، در مورد موضوعي كه باعث خشم شما شده، فكر نكنيد و به جاي آن به چيزهاي خوب و مثبت بينديشيد.
- انرژي منفي را تخليه كنيد: وقتي خشمگين مي شويد،تخليه انرژي از طريق پرداختن به فعاليت هاي جسمي يا خلاق، مفيد است. فايده تخليه خشم اين است كه مي توان در وضعيت ذهني آرام، مشكل خشم برانگيز خود را حل كرد. تخليه انرژي، منبع ناكامي يا بدرفتاري را برطرف نميكند بلكه فقط به انسان خويشتن داري مي بخشد تا بتواند با منبع خشم مقابله كند.
- از خودگويي مثبت استفاده كنيد: هنگام خشم مي توانيد از عبارات زير استفاده كنيد: »هر قدربيشتر آرام باشم و از مهارت هاي مقابله با خشم استفاده كنم،بيشتر مي توانم موقعيت را كنترل كنم « . »نفس عميق بكشم،آرام باشم و از نيروي فكر استفاده كنم « . »نبايد اجازه دهم خشم ديگران بر من اثر گذارد و بايد خويشتندار باشم « .
- احساسات خود را بيان كنيد: بيان احساسات خود، يعني آگاه ساختن ديگران از احساسي كه نسبت به اعمال آنها داريد. از متهم كردن ديگران يا گفتن چيزهايي مانند«شما بي ملاحظه هستيد»و«شما پررو هستيد»اجتناب كنيد.در عوض احساس خود را نسبت به اعمال آنها به اين صورت بيان كنيد«متأسفم من برنامه هاي ديگري دارم»،«متأسفم،ولي نمي توانم كاري برايتان انجام دهم».بيان احساسات خود بر حرمت نفس و احترامي كه ديگران براي ما قائلند خواهد افزود.
- گذشت كنيد: وقتي انسان كسي را كه به او بي حرمتي كرده مي بخشد، او را از كاري كه مرتكب شده است، تبرئه نميكند.در حقيقت گذشت به معناي از ياد بردن خطاي افراد نيست،بلكه هنگامي كه خطاي ديگري را ناديده مي گيرد و مي بخشد در واقع خود را از خشمگين شدن مي رهاند و به امور روزمره خود ميپردازد.گذشت، قدرت خودكارآمدي و حس كنترل ما را در موقعيت هاي ناخوشايند بالا مي برد.