اعتياد و سوء مصرف مواد، مشكل بزرگ بسياري از جوامع بشري است. اين بيماري هزينه بسيار سنگيني را بر فرد، خانواده و دولت تحميل ميكند. سوء مصرف مواد باعث كاهش عملكرد شغلي و تحصيلي، تصادفات، مسموميت، غيبت از كار، جنايت و دزدي ميشود. در سالهاي گذشته مواد مخدر به دليل فقدان امكانات پزشكي در افراد مسن و ناتوان مورد استفاده قرار مي گرفت. در حال حاضر اعتياد بزگترين تهديد در مقابل رشد و توسعه اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و شكوفايي استعدادها و سرمايه هاي فكري و ظهور خلاقيت هاي انساني در قشر نوجوان و جوان است. سوء مصرف مواد اكثرأ با ساير حالات روانپزشكي مثل اختلالات شخصيت(اختلال شخصيت ضد اجتماعي)، اضطراب و افسردگي ديده ميشود.
پيشگيري از اعتياد در مقايسه با درمان و اقدامات بازتواني به مراتب آسانتر و كم هزينه تر است.
پيشگیری از اعتیاد باید از دغدغه‌های اصلی دستگاه‌هاي كشور شود.
پژوهش در زمينه اعتياد تلاشي است جهاني كه بنا به توصيه سازمان هاي بين المللي به منظور شناخت علل و راهكارهاي مختلف توسط پژوهشگران، سياست مداران و مردم هر جامعه بررسي، تهيه و تدوين و به مرحله اجرا در ميآيد. البته قصد و هدف بنده در اين مقاله ورود به بحث اعتياد به مواد مخدر نبود و هدف تلنگري بود جهت ورود به بحث اصلي يعني دخانيات كه كليد ورود به اعتياد به مواد مخدر ميباشد.
قليان: اين پديده كه در حال حاضر به يك معضل پنهان اجتماعي تبديل شده است از آن جهت چهره منفوري به خود نگرفته است كه اغلب آن را بي ضرر و غير قابل اعتياد ميدانند يا كمتر از مصرف سيگار قلمداد مي كنند.آب موجود در قليان نه تنها خاصيت تصفيه كنندگي و محافظتي در مقابل دود ناشي از سوختن تنباكو ندارد بلكه به دليل افزايش رطوبت باعث افزايش ميزان جذب ريوي آن نيز ميگردد. مواد سمي قليان نه تنها كمتر از سيگار نيست بلكه بعضي مواد خطرناك از جمله قير يا دوده (سرطان زا)، مونواكسيدكربن(آلاينده)و نيكوتين(ايجادكننده وابستگي) موجود در دوده آن از سيگار بيشتر است. با مصرف قليان بيش از 600 ماده سمي و مهلك وارد ريه فرد مصرف كننده و اطرافيان خواهد شد.در صنعت تنباكو، مرغوبترين آن در اختيار كارخانههاي سيگارسازي قرار ميگيرد و تفاله هاي تنباكو جهت قليان مورد استفاده قرار ميگيرد.
مقدار تنباكوي مصرفي در يك وعده قليان كشيدن معادل مصرف 20تا50 نخ سيگار است و به همين دليل با افزايش سطح نيكوتين خون، مصرف كننده به ظاهرتفنني براي رفع نياز خود به روش سهل تري كه همان مصرف سيگار است روي مي آورد. بنابراين اعتياد در قليان كشي با روي آوردن به استعمال سيگار و اعتياد به مصرف سيگار نمايان ميشود. در قليان، نامرغوب بودن تنباكو، درجه حرارت بالا، توليد گاز منواكسيد كربن ناشي از سوختن ناقص زغال آتشدان(احساس گيجي بعد از مصرف تنباكو كه افراد نشانه مرغوب بودن تنباكو ميدانند در واقع از گاز منواكسيدكربن ميباشد)، مكش هاي ريوي عميق و رطوبت حاصل از آب باعث بروز بيماريهاي ريوي، سرطان هاي مختلف از جمله سرطان لب، ريه، معده و مثانه ميگردد. تنباكوهاي تحت عناوين ميوهاي، عطري و اسانس دار نه تنها بي ضرر نيستند بلكه عوارض به مراتب بيشتري نسبت به تنباكوي ساده دارند زيرا مواد آروماتيك(تركيبات حلقه اي)موجود در آنها بر اثر حرارت زياد خاصيت سرطان زايي و سمي فوق العاده اي پيدا ميكنند. به علاوه مزه و طعم مناسب و سهولت مصرف اين گونه تنباكوهاي معمولي باعث گرايش بيشتر نوجوانان و جوانان به مصرف و ايجاد وابستگي به آنها خواهد شد.
مصرف قليان در اماكن سربسته: مانند سفره خانههاي سنتي، قهوه خانهها و... عوارض آن را دو چندان خواهد كرد و سلامت اطرافيان به ويژه كودكان را در معرض خطر جدي قرار خواهد داد. استفاده از قليان به صورت مشترك خطر انتقال بيماريهاي عفوني را نيز در پي خواهد داشت. مطالب مذكور همگي توسط پزشكان مجرب تأييد شده است و جهت پيشگيري از مصرف و استعمال دخانيات تهیه گردیده است.