پنجم مهر ماه مصادف است با روز جهانی جهانگردی و آغاز هفته گردشگری. ضمن گرامیداشت این هفته مطلب زیر را به عنوان یادداشتی کوچک تقدیم خوانندگان محترم می نمایم:
هر وقت که موضوع گردشگری مطرح می شود یکی از نخستین سوالاتی که در ذهن برنامه ریزان این صنعت، سیاستگزاران ، محققان و علاقه مندان شکل می گیرد که مردم چرا به سفر می روند؟ آنها چرا مقصد مشخصی را برای سفر خود انتخاب می کنند و انگیزه آنها از این انتخاب چیست ؟
به اجمال باید گفت که گردشگران به دلایلی همچون انگیزه های معنوی دستیابی به موفقیت و پرستیژ اجتماعی، رهایی از فشارهای زندگی روزمره و کسب تجربه و آموختن در خصوص فرهنگ های گوناگون سفر می کنند هرچند که ممکن است اینها همه انگیزه ها نباشد اما معمولا همه انگیزه ها را در این موارد می توان گنجاند .
از دیدگاه و مقاصد گردشگری مطالعه و بررسی انگیزه های مسافران از آن رو اهمیت دارد که به برنامه ریزان و سیاستگزاران آنها اطلاع می دهند که مقصد مطلوب کجاست و چه ویژگی هایی باید داشته باشد. بدین ترتیب مدیریت مقاصد گردشگری می تواند بازارهای هدف خود را با توجه به دانسته ها و امکانات سازماندهی نموده و منابع خود را به گونه ای مناسب جهت پاسخگویی به نیازهای بازار هدف تجهیز نماید. این تنها راه واقعی موفقیت در جلب رضایت مشتری و توسعه گردشگری در یک مقصد است.
با نگاهی به وضعیت گردشگری کازرون می توان انگیزه های گردشگران ورودی به شهرستان را به دو دسته تقسیم بندی نمود : 1- انگیزه های فرهنگی 2- انگیزه های مذهبی
انگیزه های فرهنگی:
تنوع اقوام و گروه های مختلف در کازرون «کرد، لر، ترک، عرب و کازرونی» باعث تنوع فرهنگ ها و آداب و رسوم مختلف گردیده است . هرچند که وجوه مشترک همه این فرهنگ ها از وجوه افتراق آنها بیشتر است اما برخی ویژگی ها و آداب و سنتهای خاص نشان از تفاوت های فرهنگی دارد .
پیشینه تاریخی بلاد کازرون نیز یکی از داشته های فرهنگی و انگیزه ای مهم برای حضور گردشگران است . سابقه چندین هزار ساله تمدنی و آثار به جای مانده از تمدن های ساسانی و اسلامی در جای جای این سرزمین سبب شده که نام کازرون در منابع و کتاب های تاریخی به عنوان شهر تاریخی یاد شود و انگیزه ای شود تا از سایر قسمت های کشور، گروه هایی به مقصد دیدن این آثار تمدنی حرکت نمایند .
بیشاپور، نقش برجسته ها و مجسمه شاپور در غار، خود به تنهایی معرف این دیار بوده اند و مقصد اکثر تورهای خارجی هستند .
انگیزه های مذهبی:
بخش بسیار زیادی از گردشگران ورودی به این شهرستان را که - اکثرا ایرانی و از شهرهای مجاور کازرون هستند- گردشگرانی تشکیل می دهند که با انگیزه های مذهبی به کازرون می آیند.
کازرون به خاطر وجود آرامگاه پر خیر و برکت امامزاده سید حسین(ع) از موقعیت خوبی برخوردار است . موقعیت جغرافیایی استقرار بقعه این امامزاده، اهمیت و جایگاه سید حسین(ع) در بین امامزادگان ایران باعث توجه ویژه به آن شده است. بنا بر روایتی ایشان نوه امام چهارم شیعیان بوده و در شرایط سیاسی خاص دوران سلجوقیان به این منطقه مهاجرت نموده است و در نهایت در این مکان که از شرایط خوبی هم برخوردار بوده رحل اقامت افکنده است .
وجود یکی از چشمه های معروف جنوب کشور در پایین دست آرامگاه ، باغستان های وسیع و عبور جاده کازرون به ممسنی از کنار آن بستر مناسبی را برای حضور گردشگران غیر کازرونی فراهم نموده است .
تعدد بقاع متبرکه ائمه زادگان و بزرگان در این شهرستان علاوه بر اینکه نشان از ریشه دار بودن مذهب در بین مردم دارد، به جایگاه ویژه علم و عالم نیز اشاره می نماید. بسیاری از این بقعه ها متعلق به شخصیت های علمی و عرفای کازرون است که هرکدام شان و جایگاه ویژه ای در مکاتب علمی و عرفانی و تصوف ایران دارند .
اشخاصی مثل شیخ ابواسحاق کازرونی، شیخ عبداله بلیانی، شیخ امین الدین و علامه بزرگ جلال الدین دوانی هرکدام چراغ فروزانی در اندیشه های مذهبی و دینی ایران در فاصله بین قرن های چهارم تا دهم هجری هستند .
اگرچه در ریشه یابی سلسله نسب برخی از این بزرگان هنوز اتفاق نظر کاملی حاصل نشده و برخی ابهام هایی نیز وجود دارد اما پیوند اعتقادی مردم با این بزرگان و آرامشی که از زیارت قبور هر کدام از اینها به افراد دست می دهد انها را در زمره اهداف گردشگری مذهبی قرار داده است .
به نظر می رسد رویکرد آینده با توجه به ابعاد دیگر گردشگری گسترش بیشتر یابد. زیرا نسل امروز و آینده خسته از کار و تلاش شبانه روزی و انگیزه های دیگر یعنی رهایی از فشارهای روزمره زندگی، کسب نشاط و شادی طبیعت را انتخاب نموده و به دامان طبیعت و گردش در آن می پردازد.
هرچند که امروز انگیزه های طبیعت گردی برای گردشگران ورودی به شهرستان جایگاهی نداشته و به این موضوع کمتر پرداخته می شود اما باید تصویر ذهنی برخی گردشگران را به داشته های این منطقه تغییر داد و این جاذبه را به دیگر جاذبه های مهم و قابل دید شهرستان افزود .
در بعد شهرستانی انگیزه های مردم کازرون را به ترتیب اولویت می توان اینگونه تقسیم نمود: 1- انگیزه های مذهبی 2- انگیزه های کسب نشاط و شادی و رهایی از فشارهای روزمره زندگی 3- انگیزه های فرهنگی 4- کسب تجربه و تغییر در نوع زندگی
انگیزه های مذهبی اولین و مهمترین دلیل سفر در کازرون است. لذت زیارت امامزاده سید حسین (ع)، سید محمد کاشی، میرعماد الدین و... این قدر برای یک کازرونی زیاد است که به دفعات مختلف در طول هفته حتی به صورت یک بار هم شده خود را راهی این مناطق می کند . این موضوع با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی و وجود رودخانه شاپور و چشمه سراب اردشیر در کنار سید حسین (ع ) دوچندان می شود.
انگیزه های روحی و روانی و لذت بردن از زیبایی های طبیعت باعث شده که در فصل زمستان و بهار به دلیل شرایط آب و هوایی مناطق بکر و طبیعی کازرون همچون تالاب بین المللی پریشان ، جنگل دشت برم، جنگل های پرپشت کوهمره و دوان جایگاه خانواده ها و دوستداران طبیعت باشد و این موضوع به خصوص در اواخر هفته و ایام تعطیل خود را نشان می دهد.
انگیزه های فرهنگی و بازدید از یادمان های تاریخی در درجه سوم اهمیت برای مردم کازرون است، بسیاری از مردم این شهرستان حتی برای یک بار از برخی از این یادمان ها بازدید نموده اند؛ این در حالی است که ممکن است به فاصله 2 کیلومتری شهر بیشاپور، هفته ای یک بار از بقعه سید حسین (ع) زیارت نمایند .
با نگاهی به تغییر در ترکیب جمعیتی کازرون به خصوص در شهر با آمار و ارقام موجود از حضور کازرونی ها در شهرهای مختلف ایران و خارج از کشور می توان فهمید که سفر با انگیزه کسب تجربه و تغییر در نوع زندگی در کازرون از گذشته های دور وجود داشته و همین موضوع باعث مهاجرت طیف وسیعی از نخبگان علمی، اقتصادی و فرهنگی کازرون به جاهای دیگر شده است.
بر اساس یک آمار غیر رسمی حدود یک میلیون دوانی در دنیا وجود دارد که این موضوع با توجه به جمعیت و شکل جغرافیایی روستای دوان جالب توجه است. و یا حدود 280 هزار نفر کازرونی در شهرهای دیگر زندگی می کنند که اکثر افرادی هستند که با انگیزه تغییر در نوع زندگی و کسب تجربه های جدید از کازرون رفته اند. البته تغییر درست در مورد این انگیزه مهاجرت است که خود به خود واژه ای ناخوشایند است. مهاجرت همیشه ناشی از شرایط سخت و نامناسب زندگی است و فرد به دلایل مختلف به آن ناچار می شود.
گردشگری یک صنعت چند وجهی است و نیازمند برنامه ریزی دراز مدت. برای تقویت و توسعه صنعت گردشگری نیازمند یک برنامه با چشم انداز 25 ساله هستیم. برنامه ای که با آمدن و رفتن مدیران و تنوع سلیقه ها دچار تغییر نگردد. این واقعیت غیر قابل انکار است که قابلیت ها و ظرفیت های گردشگری متنوع شهرستان کازرون –که اتفاقا کم هم نیستند –نیازمند سرمایه گذاری و پرداخت و پروراندن هستند تا بتوان عنوان جاذبه های گردشگری بر آنها نهاد.
به قول یکی از اساتید گردشگری « صرف داشتن جاذبه، یک منطقه را تبدیل به مقصد گردشگری نمی کند بلکه ساختن آن منطقه و برنامه ریزی برای تصویر سازی بر روی ذهن مخاطبان است که آن منطقه را تبدبل به یک قطب گردشگری می نماید.» سرمایه گذاریها باید در تمام ابعاد یعنی زیر ساخت ها «شامل آب، برق، جاده دسترسی، سرویس های بهداشتی» اقامتگاه های بسیاری از مناطق کازرون با وجود داشتن جاذبه های گردشگری به دلیل نداشتن زیرساخت ها، جاذبه گردشگری محسوب نمی شوند. زیرا امکان سفر تورهای مسافرتی و حضور مردم در آن مناطق فراهم نیست .
گردشگری دارای مباحث اقتصادی است و اصولا واژه صنعت که در ابتدای این عنوان می آید اهمیت آن را برای برنامه ریزان و سیاست گزاران مشخص می نماید. بسیاری از بخش های مدیریتی مهم شهرستان کازرون نسبت به این مقوله بی تفاوتند و شاید هم در برنامه دراز مدت خود این موضوع را نادیده گرفته اند و جا دارد که این بخش ها در برنامه های خود تجدید نظر نمایند.
بدون شک شهرداری ها، کمیته برنامه ریزی شهرستان، نیروی انتظامی و سازمان های شبه دولتی و خصوصی در گردشگری نقش دارند اما در بسیاری موارد هماهنگی شفاف در بین این نهادها برای توسعه گردشگری داخلی نداریم . منابع محدود مالی و پرداختن به کارهای روزمره مردم و نداشتن یک برنامه چشم انداز دراز مدت برای شهرستان از نقاط ضعف گردشگری شهرستان است .
تقسیم جاذبه های گردشگری بین حوزه وظایف ادارات مختلف، اوقاف، میراث فرهنگی، محیط زیست و منابع طبیعی باعث شده که برنامه ریزی درستی نتوان انجام داد.
علاوه بر همه این ها، کمبود نیروی متخصص و آموزش دیده در این حوزه شرایط نامناسبی را برای رقابت با شهرهای دیگر فراهم نموده و نگرانی از عقب ماندن از این صنعت و منافع اقتصادی حاصل از آن را برای دست اندرکاران تشدید شده است .
به نیابت از اداره میراث فرهنگی و گردشگری اعلام می نمایم که دست صاحب نظران و اندیشمندان را در ارائه پیشنهاد برای بهبود وضعیت گردشگری می فشاریم و این نکته را نیز متذکر می شویم که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تنها متولی این صنعت نیست و این صنعت همانند سایر صنایع دیگر نیازمند همکاری و همدلی و حمایت مسئولین و مشارکت ادارات مختلف دیگر است.
فراموش نکنیم گردشگری یک صنعت است و ساده ترین و ابتدایی ترین اقدامات برای فراهم کردن حضور گردشگران در شهرستان، احداث زیرساختها در مجاورت جاذبه های گردشگری است، موضوعی که به دلایل مختلف به فراموشی سپرده شده است.