در پی قرار گرفتن روزنامههای استان فارس در شرایط بحرانی مالی و اقتصادی و احتمال قریبالوقوع تعطیلی آنها در صورت استمرار این شرایط، گفتوگویی با محمدمهدی جعفریزاده صاحب امتیاز و مدیرمسئول روزنامه طلوع داشتیم که با هم میخوانیم:
وضعیت اقتصادی مطبوعات در کشور ما با کشورهای توسعه یافته چه تفاوتی دارد؟
یکی از شاخصهای توسعه هر کشوری، کمیت و کیفیت مطبوعات آن کشور است. در کشورهای توسعه یافته علیرغم رشد فراگیر فضای مجازی، باز وجود مطبوعاتِ قدرتمند و تأثیرگذار در معادلات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، امری ضروری و موردحمایت مردم و حکومت است. مطبوعات در این کشورها با دو شاخصه «بهرهمندی از آزادی» و «برخورداری از توانایی مالی و اقتصادی» بدون هیچ دغدغهای به روشنگری اذهان عمومی و اطلاعرسانی مبادرت میکنند.
اما در جهان سوم، پیوسته، مطبوعات از همین دو ناحیه «آزادی فراگیر» و «اقتصاد توانمند» ضربهپذیر هستند و در مسیر و بستری قرار میگیرند که با بهرهمندی از حداقلها، توان تأثیرگذاری و میدان داری حداکثری، از آنها ستانده میشود. واقعیت تلخ این است که این حداقلها، مطبوعات ما را نیز نحیف و ضعیف نموده و از درخشندگی و بالندگی محروم کرده است. امروز فضای مجازی، هم آزادی کامل در انتشار مطالب، عکس و فیلمهای متنوع دارد و هم نیاز به هزینههای گزاف کاغذ، زینک، چاپ، کارکنان، دفترکار، هزینههای پستی و حملونقل و دهها هزینه دیگر ندارد و لذا بهراحتی میتواند در جامعه به حیات خود ادامه دهد مگر اینکه در چنبره فیلترینگ قرار
گیرد.
ولی روزنامههای ما، نه آزادی گسترده و فراگیر همچون فضای مجازی دارند و نه از هزینههای سنگین و سرسامآور مالی، معاف هستند.
مشکلات فعلی اقتصادی و مالی روزنامههای ما چگونه است؟
در این شرایط اضطراری، فشارهای اقتصادی پیدرپی در دو دهه گذشته و بهویژه از سال گذشته تاکنون، مطبوعات را فلج کرده است. فشارهایی که دیگر تحمل آن برای مطبوعات بسیار سخت شده و آنها را در آستانه تعطیلی قرار داده است. یک کیلو کاغذ کاهی که اواسط سال گذشته حدود 2200 تومان بود الان به 4200 تا 4800 تومان رسیده. اینجانب در آخرین خرید کاغذ برای روزنامه طلوع در سال قبل، یک تریلی کاغذ (بیش از 21 تن و 200 کیلو) به مبلغ بیش از 46 میلیون تومان خریداری کردم که همین مقدار کاغذ، امسال با افزایش دو برابری از 100 میلیون تومان بیشتر باید خریداری شود. حال سایر افزایش هزینههای قسمتهای مختلف نیز برآن بیفزاید تا ببینید آیا این افزایش قیمت برای روزنامهها قابلتحمل است؟
آیا بهموازات افزایش سنگین هزینههای روزنامهها، قیمت آگهیها و فروش روزنامه نیز افزایشیافته است؟
خیر، نهفقط تعداد و تعرفه آگهیها و فروش روزنامهها به همان نسبت افزایش نیافته، بلکه به دلایل مختلف تعداد آگهیها کاهش چشمگیری داشته و تعرفه آگهیها و فروش روزنامه با توجه به مشکلات مردم و ادارات با تخفیفهای زیاد چاپ میشود و لذا روزبهروز مشکلات متعدد با ضریب چند برابر بر مطبوعات تحمیل میشود. بدون شک اگر این شرایط ادامه یابد پایانش، توقف انتشار مطبوعات خواهد بود.
در صورت تعطیلی مطبوعات چه کسانی آسیب و ضرر میبینند؟
1. مردم و مسئولان: همه میدانیم که مطبوعات رکن چهارم دمکراسی است و برخلاف فضای مجازی، جایگاه قانونی دارد و قابل استناد در همه زمینههای حقوقی، قضایی، اداری
و... است.
مطبوعات ازیکطرف، ابزاری در دست مردم است تا بتوانند با مسئولان در چارچوب قانون و اخلاق اجتماعی، حرف بزنند و مطالبات و انتقادات و نظرات خود را بیان کنند و آن را تا حصول نتیجه پیگیری نمایند و از طرف دیگر کمک به مسئولان است تا بتوانند از طریق آن، پاسخگوی مردم بوده و فعالیتها و عملکردهای خود را به اطلاع آنها برسانند.
اگر مسئولان میخواستند خودشان با انتشار روزنامه با مردم سخن بگویند هزینه هنگفتی بر آنها تحمیل میشد و حتی برابر با کل بودجه سالانه برخی از آنها بود؛ اما این هزینه سنگین سالهاست که بر دوش صاحبان امتیاز و مدیران مسئول روزنامهها بهعنوان بخش خصوصی است و آنها این هزینههای سرسامآور را تأمین میکنند تا مسئولان بهراحتی بتوانند با مردم در ارتباط
باشند.
همچنین متخصصان و نخبگان جامعه از طریق مطبوعات، مقالات علمی خود را به جامعه عرضه کرده و هم آنها و هم مردم از آن منتفع میشوند. همه اقشار جامعه اعم از دانشگاهیان، فرهنگیان، دانشآموزان، بازاریان، کارگران و همه و همه در پرتو مطبوعات بهصورت قانونی و مستدل میتوانند خواستهها و افکار خود را منتشر سازند. مضافاً اینکه مطالب مطبوعات برای مردم و مسئولان قابلاعتماد است چون صاحب و مسئول دارد. بدون شک اگر مطبوعات تعطیل شود هم مردم و هم مسئولان از جهات مختلف آسیب و ضرر میبینند.
2. تاریخ کشور بهوسیله مطبوعات، ذخیره و مستندسازی میشود. در فضای مجازی باگذشت مدتی همه مطالب و اسناد، حذف و یا فراموش میشود و به خاطر تناقضات و تضادهایی که در این رسانهها وجود دارد، قابلیت استنادش به شدت موردتردید و مخاطره قرار میگیرد؛ ولی مطبوعات همچنان قابلاعتماد مورخان و از صدها سال قبل تاکنون بهصورت مکتوب و کاغذی در دسترس است پس با حذف مطبوعات، تاریخنویسی آینده کشور نیز متزلزل خواهد شد.
3. موج بیکاری کارکنان مطبوعات، چاپخانهها، لیتوگرافیها، کاغذ فروشیها، عوامل حملونقل و... فرا خواهد گرفت و همگی متضرر خواهند شد.
چه کسانی از تعطیلی مطبوعات سود میبرند؟
1. با تعطیل شدن روزنامههای کشور و خلأ ایجاد شده در پی آن، رسانههای خارجی جای آنها را میگیرند و اذهان و افکار مردم، توسط بیگانگان مدیریت خواهد شد همچنان که مدتهاست به خاطر نحیف شدن مطبوعات، رسانههای مجازی داخلی و خارجی بر افکار عمومی مسلط شدهاند.
2. سودجویان، خلافکاران، سوءاستفاده کنندگان و... محیط اطراف خود را امنتر برای انجام خلاف خواهند دید و به ضرر مردم بر حجم خلافکاری خویش خواهند افزود.
3. مسئولان و مأموران کمکار که الان از حضور خبرنگاران و روزنامهنگاران ترس و هراس دارند، بیشازپیش از خدمت جدی به مردم طفره خواهند رفت.
انتظار شما از مردم و مسئولان در این شرایط سخت و بحرانی مطبوعات چیست؟
از مردم توقع حمایت و همراهی با مشترک شدن روزنامهها و پشتیبانی در سایر عرصهها داریم و از مسئولان ادارات انتظار داریم تعداد اشتراک نسخ خود را افزایش داده و فقط یکطرفه از امکانات مطبوعات استفاده نکنند. همچنین در پرداخت بدهیهایشان بهموقع اقدام کنند چون با تأخیر در پرداخت، قیمت کاغذ و سایر کالاها و خدمات چاپی افزایش مییابد و ضرر روزنامهها دوچندان میشود. در تخصیص آگهیها به همه روزنامهها نیز همت بگمارند.
و نکته آخر...
اما با تعطیل شدن مطبوعات، صاحبان امتیاز و مدیران مسئول روزنامهها، نفس راحتی خواهند کشید و زیر فشارهای روانی و جسمانی، دغدغههای کُشنده و خستگیهای مفرط رها خواهند شد و مانند سایر مردم به زندگی فردی و خانوادگی خود برگشته و روزگار مشقت و نگرانی و ناخوشی آنان به پایان خواهد رسید. البته همیشه دردمند و نگران اوضاع جامعه خواهند بود. امیدمان به خداست.