«تسلیم یا تمرّد؟»

انسان سالم و نرمال فردی است که نه همه جا، تسلیم محض باشد و نه همه جا تمّرد ورزد. تسلیم در برابر «حق و حقیقت» عین خردورزی و وارستگی است امّا سؤالی که در اینجا مطرح است اینکه در چارچوب دیدگاه هرکس «حق و حقیقت» به نحوی تعریف می شود که با نگاه فرد دیگری متفاوت است. شما اگر حدود 7 میلیارد جمعیت روی کره زمین را در نظر بگیرید و بخواهید آنچه را که خود «حق و حقیقت» می‌دانید نظر آنان را نیز در موردش جویا شوید بدون شک، نظرات متفاوت و متضادی می شنوید. حال حق با کیست و چه کسی باید در قبال دیگری تسلیم باشد؟ در اینجا همه حق را به خود می دهند؛ و هرکس از دیگری می خواهد که نظرش را بپذیرد البته بعضی با لبخند و برخی با خشونت. اگر مقیاس حقانیت را دین افراد بگیریم پیروان هر دینی خود را حق مطلق و بقیه را باطل قلمداد می کنند. از یک طرف، نظرات میلیاردها انسان با گرایشات دینی و اعتقادی متفاوت و متنوع را نمی‌توان نادیده گرفت و حق انتخاب را نمی توان به زور از آنها سلب کرد از طرف دیگر هم نمی توان همه عقاید و دیدگاه‌ها را عین حق و حقیقت پنداشت. در اینجا دو آیه قرآن برای ما راهگشاست و می تواند جلوی تزاحم و درگیری و جنگ بین پیروان مذاهب و ادیان را بگیرد که به بررسی اجمالی آنها می پردازیم:
 فبشر عبادالذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولو الالباب «پس بشارت ده به آن بندگان من که به سخن گوش فرا می دهند و مهمترین آن را پیروی می کنند اینانند که خدایشان هدایت نموده و اینان همان خردمندان هستند»
باب تحقیق بر روی همه پیروان ادیان باز است و همه باید دیدگاه‌ها و سخنان و استدلال یکدیگر را بشنوند و بهترین آن را انتخاب کنند. در این راستا خداوند آزادی کامل به بشر داده تا نه فقط سخنان هم کیشان خودشان بلکه همه نظرات را تحقیق و تفحص کنند و با آگاهی و فهم کامل، تسلیم حق و حقیقت شوند. کسانی که فقط روحیه تسلیم بدون تحقیق دارند نامش هرچه بگذارند، انسانهای رشید و کمال یافته ای نخواهند بود و افرادی که فقط روحیه تمرّد و سرکشی دارند و با هیچ استدلالی کنار نمی آیند و فقط دوست دارند که مخالفت کنند، اینان افراد نرمال و معتدلی نیستند.
روحیه تسلیم محض و تمرّد محض، هر دو از حقیقت و حق‌طلبی محرومند و اینها می‌توانند ابزار دست افراد شیاد و فرصت طلب جهت انجام هرگونه عمل غیرانسانی قرار بگیرند.
آیه دوم که راه را بر منازعه و جنگ سّد می کند این است که می فرماید:
لکم دینکم ولی دین « دین و اعتقاد شما برای خودتان و دین من برای خودم» یعنی هر کس آزاد است راه خودش برود نیاز به در گیری و تحکم و تحمیل عقاید خود بر دیگران نیست. زیبا ترین و آزاد مدارانه ترین تفکر همین است که خداوند آن را ترسیم کرده است. هیچکس نمی تواند به بهانه اینکه دیگران اعتقاد دیگری دارند پنجه در پنجه آنها نهد و به زور آزمایی با آنان بپردازد چه آنان اکثریت باشند و چه اقلیت. اینکه شیعه در اکثریت است یا اقلیت، مسلمانان اکثریتند یا اقلیت و سایر پیروان ادیان، مذاهب ، مسلک ها و آیین‌ها چه تعدادی هستند تاثیری در اصل «حقانیت» آنها ندارد. مهم این است که انسان بدون تعصب و با دارا بودن روحیه تحقیق و مطالعه، بهترینها را برگزیند.
اینکه چقدر در این کار موفق خواهد بود به خودش مربوط می‌شود و دیگران فقط می‌توانند طرف شور و تسهیل کننده شناخت حقیقت به او باشند. در نهایت نیز قضاوت اصلی با احکم الحاکمین است .
 والعاقبه للمتقین