چندي پيش عباس خادم الحسيني براي انجام يك سفر كاري عازم ارمنستان شد . وي كه مدير موسسه راه نجات، رئيس كانون فرهنگي سبك زندگي و نويسنده چندين جلد كتاب در زمينه روانشناسي است ، و انجام بيش از هزار سخنراني را در رزومه كاري خود دارد ، به خبر نگار ما گفت: كه اين سفر كاري ، تجربيات ارزشمندي را برايش به همراه داشته است . براي اين كه خوانندگان روزنامه نيز از اين تجربيات استاد ، بي بهره نمانند بر آن شديم تا گفتگويي را با اين نويسنده و سخنران جوان و باتجربه انجام دهيم . اميد كه حاصل اين گفتگو بتواند راه هاي جديدي را براي خوانندگان ارجمند روزنامه باز كند .
- مي گويند پزشكان مسئول بهداشت جسمي مردم هستند و روان شناسان ، بهداشت رواني جامعه را بالا مي برند ، با اين گفته موافقيد ؟
بله همين طور است . مراجعه به يك روان شناس خوب و ماهر مي تواند بهداشت رواني را بالا ببرد و تغييرات شناختي ، عاطفي و رفتاري خوبي را در راستاي برخورداري از يك زندگي بهتر و كامل تر ايجاد كند .
- بهداشت رواني را چگونه تعريف مي كنيد ؟
تسلط و مهارت در برقراري ارتباط درست با خود، ديگران ، محيط و شرايط ، به شكلي كه بتوانيم حداكثر سازگاري منطقي را با جهان اطراف خود داشته باشيم و بتوانيم از زندگي مان بيشترين لذت و بهره را ببريم ، در اين صورت مي توان گفت از بهداشت رواني خوبي برخورداريم .
- شما فعاليت هاي رواني افراد را شامل چه چيزهايي مي دانيد ؟
به طور كلي سطوح فعاليت رواني انسانها به 3 بخش تقسيم مي شود كه عبارتند از: خودآگاه ، نيمه آگاه و ناخودآگاه .
- لطفاً اين سه بخش را بيشتر به ما معرفي كنيد ؟
خودآگاه يا شعور روشن ، آگاهي هايي را شامل مي شود كه در همه حال در دسترس بوده و هر گاه فرد اراده كند مي تواند به آن دست يابد . نيمه آگاه حجاب يا پرده اي است كه در حالت طبيعي ميان دو بخش خودآگاه و ناخودآگاه قرار دارد و از عبور افكار و خاطرات ناخودآگاه به خودآگاه جلوگيري مي كند و اما ناخودآگاه مخزن خاطرات ، حوادث و اطلاعاتي است كه به ظاهر فراموش شده اند ولي در اصل در ناخودآگاه ذخيره شده اند اين بخش شامل عواطف و احساساتي است كه تحت كنترل اراده نبوده و به قوانين زمان و مكان نيز محدود نيست و ما در حالت عادي نسبت به آن ها آگاهي نداريم اما آنها وجود دارند و مي توانند تاثيرات مختلفي روي ما بگذارند .
- در ضمير ناخودآگاه هر انساني ، چه چيزهايي وجود دارد ؟
ناخودآگاه عميق و ظاهراً دور از دسترس است ولي خالي نيست ، نه تنها خالي نيست بلكه پر است از هزاران خاطره و رويداد فراموش شده . در واقع اين بخش اقيانوسي است از اطلاعات قديمي البته ناخودآگاه غير فعال نيست بلكه فعاليت شديدي در آن حاكم است كه مي تواند روي عواطف و رفتارهاي فرد بسيار اثر گذار باشد ناخودآگاه را شعور تاريك يا ضمير ناهشيار نيز مي نامند .
- شما به اقتضاي شغلي كه داريد شاهد موارد زيادي از مشكلات رواني و رفتاري مردم بوده ايد به نظر شما امروزه اصلي ترين مشكلات افراد جامعه ما را چه مواردي تشكيل مي دهد ؟
بدون شك استرس يكي از مهم ترين معضلات جامعه امروز مي باشد . استرسهايي كه ناشي از فشار كار ، عدم پذيرش شرايط ، عجله و . . . مي باشد مي تواند بيشترين مشكلات رواني و حتي جسمي را با خود به ارمغان بياورد .
- چگونه مي توان با استرس مبارزه كرد ؟
ارزيابي منطقي رويدادهاي زندگي ، سخت نگرفتن مسايل ، واقعيت گرايي ، اعتقاد به اين كه مي توان بر رفتارهاي خود مسلط شد ، توجه به قسمت هاي مثبت زندگي و در كانون توجه و تمركز قرار ندادن قسمت هاي منفي يك رويداد كه مجموعاً به اين راهكارها سازگاري شناختي مي گويند مي تواند كمك مفيد و موثري براي غلبه بر استرس هاي روزمره زندگي باشد . البته عواملي مثل ورزش كردن ، برخورداري از تغذيه و خواب مناسب ، داشتن تفريحات سالم و كافي و بهره مندي از حمايت هاي اجتماعي و عاطفي اطرافيان خصوصاً افراد خانواده نيز مي تواند در كاهش استرس نقش موثري داشته باشد .
- استاد، مشكلات رواني مردم ارمنستان را بيشتر در چه چيزهايي ديديد ؟
شاعر مي گويد :
روي از خداي در همه كرديم و هيچ نيست صدق آن بود كه از همه رو در خدا كنيم
واقعيت اين است كه هركجا آدمي از خدا دور شود آرامش رواني اش به خطر ميافتد . از جمله مواردي كه در قوانين الهي روي مخرب بودن آن بارها تاكيد شده است مشروبات الكلي و قمار بازي است . من آثار مخرب اين دو گناه بزرگ را كه متاسفانه در اين كشور بسيار رواج داشت به وضوح مشاهده كردم . به عنوان مثال با زن و شوهري صحبت كردم كه سال ها اسير قمار بودند و به قول خودشان هر چه در مي آوردند در راه اعتياد به قمار از دست مي دادند تا جايي كه حتي خانه و ماشين خود را نيز روي اين كار گذاشته بودند. اين زوج مدعي بودندكه ديگر به قمار كردن معتاد شده اند و خروج از اين گرداب براي شان غير ممكن شده است . آنجا بود كه با همه وجود دريافتم چرا خداوند قمار را كه مي تواند يك تفريح سرگرم كننده باشد حرام اعلام كرده و اين همه روي حرام بودن ، مخرب بودن و دوري از آن تاكيد دارد . جالب اينجاست كه حتي مسئولين شهر ايروان كه اصلاً مسلمان نيستند و چه بسا اعتقادي هم به حرام بودن قمار ندارند متوجه اين آسيب هاي اجتماعي ، خانوادگي و فردي شده اند به طوري كه در يك اقدام ضربتي و فراگير، تمام قمارخانه ها را از سطح شهر جمع كرده اند و همه را به خارج از شهر انتقال دادهاند تا مردم با رد شدن از كنار آن ها وسوسه نشوند و در اين دام نيفتند . الكل نيز يكي ديگر از معضلاتي بود كه در اين كشور كوچك و زيبا ، بسياري را درگير خود كرده بود . بودند كساني كه به واسطه مصرف اين ماده مخرب و زيان بار اسير مشكلات جسمي ، رواني ، خانوادگي و ارتباطي شده بودند . بسياري از پدر و مادرها و بسياري از همسراني كه الكل زندگي و ارتباطات خانوادگي آنها را به مخاطره انداخته بود و نيز پول هاي آنها را بر باد داده بود از دست اين مايع آسيب زا مي ناليدند و از آنجايي كه در ارمنستان خريد و فروش مشروبات الكلي آزاد است و تقريباً در هر سوپرماركتي مي توان آن را يافت ، اين مشكل تقريباً تبديل به يك دشمن خانوادگي و همه گير شده بود . واقعاً اگر بياييم در قوانين خدا دقيق شويم در مي يابيم كه تمام دستورات الهي پايه و اساسي علمي دارد و بر اساس حكمتي عميق بناشده است و به نفع خودماست . در واقع مي توان گفت كه تغذيه معنوي يكي از پايه هاي اصلي بهداشت رواني است .
- به نظر شما جامعه چه نقشي مي تواند در پيشگيري از آسيب هاي رواني داشته باشد؟
پيشگيري از آسيب هاي رواني در جامعه شامل سه قسمت است : پيشگيري اوليه، پيشگيري ثانويه و پيشگيري ثالث
پيشگيري اوليه عبارتست از جلوگيري از پيدايش آسيب هاي رواني يا به عبارت بهتر ، علاج واقعه قبل از وقوع كردن است .اما پيشگيري ثانويه عبارتست از شناخت زود هنگام و درمان سريع يك آسيب رواني با هدف جلوگيري از شيوع آن به وسيله كاستن از قدرت بيماري اما پيشگيري ثالث شامل كاستن از گسترش عوارض جانبي بيماري هاي رواني مي شودكه با فعاليت هاي توانبخشي اين امكان را فراهم مي كند .
- كدام يك از اين سه پيشگيري مهم تر است؟
نمي توان با ديدگاه برتري جويانه به اين راهكارها نگاه كرد . مسلماً هر كدام در جايگاه و زمان خودش مورد نياز و مهم است .
- استاد، چندي پيش سميناري برگزار كرديد با عنوان “ ازدواج موفق “ . لطفاً كمي در اين زمينه توضيح دهيد ؟
ازدواج يك نياز جسمي ، رواني و عاطفي است و نبايد آن را دست كم گرفت و يا سركوب كرد . ازدواج روشي است كه خداوند حكيم براي تنظيم زندگي انسان و رشد و تعالي وي به آن امر فرموده است . من گاهي اوقات در مشاوره هايم از مراجعين مي پرسم آيا دانشگاه رفتن خوب است ؟ و آن ها مي گويند البته كه خوب است . و من بلافاصله مي گويم : اما اگر يك كودك 2 ساله در كلاس دانشگاه بنشيند هيچ چيز نمي فهمد يا اگر يك فرد 90 ساله به دانشگاه براي تحصيل برود آن بهره كافي را نخواهد برد . ازدواج نيز همين طور است يعني بايد در سن مناسب خودش انجام شود . ازدواج زير سن 20 سال معمولاً توصيه نمي شود چرا كه فرد به آمادگيهاي لازم از لحاظ رواني و عاطفي نرسيده است و ملاك و معيار منطقي براي زندگي ندارد يا به عبارت ديگر هنوز به آن پختگي لازم نرسيده است . ازدواج در سن بالاي 35 سال نيز مشكلات خاص خودش را دارد .
مناسب ترين سن براي ازدواج بين 20 تا 30 سال است كه فرد از لحاظ رواني و عاطفي رشد لازم را كرده ، ملاك ها و معيارهاي واقعي را شناخته ، از لحاظ به تعويق افتادن ارضاي نيازهايش اعم از نيازهاي عاطفي يا جسمي دچار مشكل نشده و سلامت روانياش نيز آسيبي نديده است . بهتر است سن مرد هنگام ازدواج كمتر از 25 سال و سن دختر كمتر از 22 سال نباشد .
- به غير از سن چه شرايط ديگري بايد براي ازدواج مهيا باشد ؟
شرط جسمي ، شرط اقتصادي ، شرط رواني و شرط اجتماعي هر كدام مي تواند در جاي خود مهم و قابل بررسي باشد اما مهم ترين نكته اي كه در اين زمينه مي توان به آن اشاره كرد همتايي است . دو طرفي كه مي خواهند زندگي مشترك خود را زير يك سقف آغاز كنند الزاماً بايد در مواردي كه عرض خواهم كرد همتاي هم باشند . همتا بودن يعني تناسب داشتن ، همساني ، سنخيت و يا به اصطلاح با هم جور بودن و در يك مايه بودن . مهم ترين علت اختلافات زن و شوهري عدم تناسب و همتايي بين دو طرف است . زن و شوهر بايد از لحاظ ديني ، فرهنگي ، مالي ، تحصيلاتي، طبقاتي ، جسمي ، ظاهري همتا باشند .
- آيا برخورداري از سن مناسب و همتا بودن براي يك ازدواج موفق كافي است ؟
البته كه نه ، ازدواج ريزه كاري هاي فراواني دارد كه در يك مصاحبه نمي توان به همه آن ها پرداخت . معيارهاي انتخاب همسر براي خودش يك كتاب صدها صفحه اي است .
من مي گويم هر طلاق يا نتيجه يك انتخاب غلط است يا نتيجه يك ارتباط غلط . ممكن است گاهي پيش بيايد كه دو نفر با چشم باز و بررسي هاي كافي انتخاب هاي خوبي براي يكديگر بوده اند اما ارتباط غلط كارشان را به بن بست بكشاند . چه خوب است كه دو طرف اصول همسرداري را بدانند و وارد زندگي مشترك شوند.
- چگونه مي توان اصول همسرداري را ياد گرفت ؟
با مطالعه كتاب هاي خوبي كه در اين زمينه وجود دارد و شركت در كلاس ها و دورههايي كه برخي از متخصصين در اين زمينه برگزار مي كنند . ما نيازمنديم تا براي داشتن يك زندگي بهتر به آگاهي هاي بيشتري مجهز شويم در غير اين صورت ضرر مي كنيم .
- استاد اجازه هست يك سوال شخصي از شما بپرسم ؟
( مي خندد ) اختيار داريد ، بپرسيد
- بدون شك شما يكي از نويسندگان پركار و تواناي اين مرز و بوم هستيد ، از كي نويسنده شديد ؟
( كمي مكث مي كند ) از زماني كه حاج محمدخان كلانتر قلم به دست گرفت
- ايشان استاد شما بودند ؟
بدون شك بله اما من هرگز توفيق زيارت اين مرد بزرگ را نداشته ام . اين بزرگمرد، پدر بزرگِ پدر بزرگ من هستند كه فردي دانشمند و اهل علم بوده اند و اين علاقمندي نسبت به علم و دانش از طريق ايشان ، نسل به نسل و سينه به سينه منتقل شده تا به من كه شاگرد كوچكي در شاهراه علم و دانش هستم رسيده است .
البته با توجه به اعتقاد جناب سعدي كه مي فرمايند : بزرگي به عقل است نه به سال، بايد گفت كه من يكي از كوچكترين نوادگان ايشان مي باشم .
- اختيار داريد ، شما بزرگواريد راستي الان مشغول نوشتن چه كتابي هستيد ؟
يكي دو سالي است كه مشغول نوشتن كتاب “ ارتباط موثر جنسي “ هستم كه بسيار مي تواند براي خانواده ها مفيد و اثرگذار باشد .
- قطعاً همين طور است . از شما متشكريم كه با تمام مشغله اي كه داشتيد براي اين مصاحبه وقت گذاشتيد .
من هم از شما و ساير دست اندركاران روزنامه طلوع سپاسگزارم .