گسترش روزافزون فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در سال های اخیر، تاثیرات آن در حیات بشری در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را نمایان و روش های سنتی در تمام ابعاد را به روش های نوین و میان رو تبدیل کرده است و در واقع هدفی جز راحتی زندگی شهری و ایجاد دهکده جهانی با حذف مرزها، زبان ها و سرعت بخشیدن به کسب و کار، بهینه سازی انرژی و ایجاد ارتباط و تعامل و همکاری و... ندارد.
تفاوت عمده توسعه فناوری اطلاعات با انقلاب های صنعتی و سنتی در گذشته این است که در جوامع گذشته دولت ها و حکومت ها شرایط و بستر حضور مردم کشورشان را در آن انقلاب فراهم می کرده اند؛ یعنی با ایجاد انقلاب صنعتی و توسعه صنعت، شرایط و بسترهای لازم حضور مردم در عرصه های مختلف را با فعال نمودن کارخانه ها و کشاورزی فراهم می کردند ولی انقلاب اطلاعات که مبتنی بر توسعه فناوری اطلاعات می باشد کاملا با شرایط گذشته متفاوت است. زیرا در این انقلاب مردم پیشگام هستند و قبل از حضور دولت ها و حکومت ها به طور خودسرانه و یا براساس کنجکاوی، علاقه و نیاز وارد این فضا (انقلاب اطلاعات) و از فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به شخصیت خود بهره مند می شوند.
اگرچه این فضا و به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات امکانات بسیاری را فراهم آورده تا بخش قابل توجهی از فعالیت های انسانی با سرعت بیشتر و هزینه کمتر انجام گیرند، لیکن همین فناوری اطلاعات با تسهیل زمینه و شیوه ارتکاب جرم و توسعه خسارت مادی و معنوی ناشی از جرم و ایجاد جرائم جدید و پدید آوردن شیوه های مجرمانه نوین، فرصت های طلایی زیادی را برای مجرمین فراهم نموده است.
در چنین فضایی که از آن با عنوان فضایی مجازی یاد می شود، افراد و مجموعه های آن خارج از حوزه دولت ها نقش آفرینی می کنند و کنترل سنتی دولت ها بر حوزه های کارکردی همچون امنیت، ایجاد نظم سیاسی، مدیریت و سامان دهی به فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را با چالش های جدی مواجه ساخته اند.
چالش هایی که بعضاً هریک از آنها برای ایجاد تزلزل در هر دولتی کافی است. بدیهی است که صحنه گردان این چالش ها و حفره ها همان مجرمین نام آشنایی هستند که در سراسر جهان امنیت مردم و دولت ها را هدف گرفته اند. مجرمینی که در گذشته با ابزارهای سنتی و امروز در دنیای مدرن با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته مبادرت به ارتکاب جرایم خرد و کلان می کنند، در چنین فضایی وجود عاملی که بتواند کژکارکردی افراد و سازمانها و گروهها و دسته‌ها را کنترل کند امری بدیهی است.
با پیشرفت کشورهای توسعه یافته در فضای سایبر و وابستگی بی چون و چرای این کشورها به فناوری و اطلاعات روز دنیا و منسوخ و نابود شدن روش های سنتی در این کشورها ضرورت ایجاد پلیس سایبری از سالیان پیش احساس شده است و کشورهای توسعه یافته همزمان با پیدایش تکنولوژی های جدید نسبت به ایجاد این پلیس و وضع قوانین و مقررات تواماً اقدام و با این تدبیر فعالیت مجرمین را سخت کرده اند.
اینترنت به عنوان یک رسانه چند وجهی با توانایی بازنمایی کامل دنیای واقعی، با تغییری که در مفهوم زمان و مکان ایجاد کرده میزان دسترسی مخاطب را به اطلاعات، بدون محدودیت های زمانی و مکانی امکان پذیر ساخته است.
اینترنت فضایی است که محیط آن غیرملموس است ولی نتیجه عینی آن در واقعیت شکل می گیرد. اینترنت از به هم پیوستن شبکه های محلی در شاهراه های ارتباطی و ایجاد شبکه های بین المللی شکل گرفته است. در این محیط، حجم وسیعی از اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ ها، ملت ها، کشورها و به طور کلی هر آنچه در کره خاکی به صورت فیزیکی ملموس وجود دارد به صورت نوشته، تصویر، صوت و اسناد در یک فضای مجازی به شکل دیجیتال وجود داشته و قابل استفاده و در دسترس کاربران می باشد. عرصه فضای مجازی با دسترسی به طیف گسترده ای از مخاطبان که عموماً شامل نوجوانان و جوانان است می تواند با اطلاع رسانی مستمر شبانه روزی و بدون محدودیت در این فضا و از طریق تعاملات چند وجهی صوتی و تصویری به مخاطب خود نزدیکتر شده و مانع ایجاد فاصله میان کارگزاران امنیت در جامعه و عموم مردم شود. با ظهور این پدیده (فضای مجازی) بستری فراهم شده تا علاوه بر اشخاص حقیقی حتی سازمانها و نهادهای دولتی و غیردولتی نیز لزوم حضور در این عرصه را باور کرده و برای باز نماندن از سرعت حرکت در دنیای امروز، ایفاگر نقشی در این جهان مجازی باشند و عرصه فعالیت خود را به این صحنه بکشانند. و در یک جمله اینکه، جهان مجازی به دلیل ظرفیت دیجیتالی و قدرت انتقال هم زمان درخواست ها و فرمان ها، جهانی بودن، ارزان تر بودن، فشرده تر بودن، قابل دسترس تر بودن، راحت‌تر بودن، استفاده بهینه از انرژی و پنهان ماندن هویت و انتشار سریع اطلاعات، همراه با کارآمدی و جذابیت و تنوع است و از سوی دیگر منشا چالش های اجتماعی، سیاسی امنیتی، اقتصادی و فرهنگی بی شماری خواهد بود. در فضای مجازی کشور، رشد روزافزون فناوری اطلاعات در ایجاد توسعه کسب و کار، تجارت،بانکداری، خدمات، آموزش، بیمه و... و از سوی دیگر ناکارآمدی روش های سنتی در برآوردن نیازهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی در فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبری) و براساس نیاز جامعه اطلاعاتی و برنامه چشم انداز بیست ساله و سند راهبردی امنیت تولید و تبادل اطلاعات کشور، که در آن بر راه اندازی پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات و مرکز تشخیص جرایم در حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات تاکید شده است، ضرورت انکارناپذیر تشکیل پلیس«فتا» نمایان می شود. پلیسی که باید خیلی زودتر از اینها در ساختار پلیس کشور ایجاد می شد و فعالیت می کرد؛ زیرا حضور فعالانه این پلیس در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فضای مجازی) و استفاده از قابلیت های موجود و سایر حوزه ها، برای بستر سازی مناسب، اطلاع رسانی، نظارت، ترغیب و تهدید به منظور تولید امنیت و کنترل ناهنجاری های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی می تواند نقش جدی را در جامعه داشته باشد.
در این رابطه گسترش و حفظ امنیت در جامعه که با پیچیدگی روزافزون ناشی از تولید و تبادل گسترده اطلاعات مواجه است، امری بسیار دشوار بوده و نیازمند برنامه ریزی های کلان و گسترده است و سازمان های متولی نظم و امنیت در جامعه، با شناخت قابلیت ها و اهمیت فضای مجازی و براساس رویکرد تعاملی با مخاطب و کسب رضایتمندی و خشنودی مخاطب می توانند از عهده وظایف ذاتی خود در فضای مجازی بر آیند. از آنجا که دیگر حیات اجتماعی شهروندان محدود به دنیای فیزیکی که در آن زندگی می کنند نیست، امنیت آنان نیز محدود به محیط فیزیکی زندگیشان نمی شود. از این رو حضور پلیس در قلمرو فضای مجازی برای کنترل بسیاری از ناهنجاری هایی که ممکن است در این محیط شکل بگیرد، لازم و ضروری است. همچنین موجودیت یافتن پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور می تواند بسیاری از نیازهای شهروندان، سازمان ها و دستگاه های دولتی و غیردولتی و بین المللی که سایر دستگاه ها قابلیت پاسخگویی به آنها ندارند را برطرف کند.
بنابراین با تعامل شهروندان و پلیس در فضای مجازی و تامین نیازهایی که تاکنون بی پاسخ مانده‌اند، آحاد جامعه احساس رضایتمندی کرده و دست به تعامل فعالانه با پلیس می زنند. این به معنای ارتباط پویا و فعال میان پلیس و جامعه است که می تواند حرکت به سوی چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی ایران را تسریع کند. بر این اساس پلیس نیز به عنوان حافظ امنیت می تواند با به کارگیری صحیح فضای مجازی در سطح خرد و کلان، پایگاه های پلیس را در فضای مجازی برپا کند و بخش وسیعی از فعالیت های پلیس که بایستی در مراکز پلیس در فضای واقعی انجام شود توسط اینترنت و به سرعت و سادگی انجام گیرد. فضای مجازی فرصتی است برای توسعه چرخه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه و خدمت رسانی، اما اگر قابلیت های آن به خوبی شناخته شده و به کار گرفته شود.
این نکته نیز قابل ذکر است که عملکرد صحیح پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبر) به عنوان حافظ امنیت در محیط وب و یا حامی پلیس های تخصصی در دنیای واقعی در برقراری امنیت این محیط، علاوه بر تلاش در درک صحیح قابلیت های این فضا و به کارگیری صحیح آنها نیازمند قانونگذاری و حمایت های سودمند روزآمد در این حوزه نیز هست. تا زمانی که جرایم حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبر) به خصوص جرایم اینترنتی و حدود آنها به خوبی تعریف نشده و قوانین و مقررات بین المللی و ملی برای آنها به صورت روز آمد و متناسب با پیشرفت‌های غیرقابل انکار فناوری اطلاعات و در کنار آن فرهنگ سازی آمیخته به ارزش های انسانی، اخلاقی و اسلامی پیش بینی نشود، از پلیس به عنوان حافظ امنیت محیط فضای تولید و تبادل اطلاعات (سایبری) نمی‌توان نتیجه مطلوبی را انتظار داشت. چنانچه امکان پیاده سازی پلیس سایبر در سراسر کشور با قابلیت های ذکر شده فراهم نشود عملکرد پلیس نمی تواند در کسب رضایت کاربران و همکاری آنها موفق باشد و فضای تولید و تبادل اطلاعات را به بستری برای توسعه کشور تبدیل نماید و این فضا به محلی برای فعالیت مجرمین تغییر می‌کند. در فضای کنونی و آینده فناوری اطلاعات ضرورت ایجاد پلیس با حمایت‌های مادی و معنوی و توسعه کشوری امری اجتناب ناپذیر است زیرا دنیا درحال تبدیل شدن به دهکده های جهانی است. دهکده ای که قبل از آن که دولتمردان، ساز و کارهای شهرنشینی و قوانین مقررات و فرهنگ حاکم بر آن را انتخاب و تبیین نمایند، ساکنین آن با هر ملیت، نژاد، قومیت، مذهب، اخلاق و طرز فکر و اندیشه در ساختمانهای این فضا ساکن می‌شوند و بعضی ضمن انتخاب منازل خود، محل‌های کسب و کار و فعالیت خود و حتی تفریح درست یا نادرست خود را با انتخاب خانه ها و یا مراکز فعالیت، مکان‌های وقوع جرم خودشان تعیین کرده و با نام واقعی یا نام مستعار و یا سوء استفاده از هویت دیگران در این شهر بی پلیس فعالیت قانونی و یا غیرقانونی خود را آغاز می کنند.
ساکنین این دهکده جهانی با تمام اندیشه و توان سعی دارند دانش و علم خود را روز به روز افزایش دهند. زیرا آنها می دانند که برعکس جوامع سنتی که سرمایه ها در تعیین جایگاه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی فرد کارسازند دراین فضا دانش فناوری اطلاعات یا سایبرنتیک نقش آفرینی می‌کند. افراد بسیاری خوب می دانند که درحال حاضر در فضای مجازی کنونی کشور بهترین شرایط برای ساکن شدن و فعالیت های غیرقانونی در این فضا را به لحاظ نبود پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات سایبر دارد.
لذا امروز برای تاسیس پلیس کارآمد، هوشمند و متخصص سایبری باید تلاش کرد تا شهر بدون ناظم اجتماعی نباشد و اگر دیر شروع کنیم شاید فردا برای پلیس هم جایی نباشد.