«تعطیلات دو روز در هفته از جنبه‌های مختلفی می‌تواند برای اقتصاد و نیروی کار مفید باشد، اما نقطه ضعف این طرح آنجاست که تعطیلی پنجشنبهها به‌عنوان تعطیلات رسمی کشور، لطمات غیرقابل‌جبرانی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد. تصویب نهایی و اجرایی‌شدن این طرح سوای از هزینه‌هایی که به حوزه لجستیک و انبارداری تحمیل می‌کند، در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن، سالانه ۵ تا ۸ میلیارد دلار خسارت به اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد.»
افزایش تعطیلات رسمی کشور به ۲ روز در هفته در طول سالیان گذشته بارها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
به گزارش دنیای اقتصاد، این طرح مورد تأیید اغلب فعالان اقتصادی است، با این وجود اختلاف اصلی بر سر روز تعطیل است. در هفته‌های اخیر و با تصویب روز پنج‌شنبه به‌عنوان روز تعطیل رسمی توسط کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، آثار این اقدام بر اقتصاد و به‌ویژه حوزه تجارت مجددا مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفت.
کاهش روزهای کاری مشترک هفته با دنیا به ۳ روز، کاهش ارتباط ایران با شبکه تجارت‌جهانی و همچنین افت تجارت در هر دو حوزه واردات و صادرات و تعمیم عوارض آن به بخش تولید را باید از مهم‌ترین آثار سوء این لایحه برشمرد.
تحمیل خسارت به تجارت
موضوع افزایش تعطیلات آخر هفته به‌عنوان یک روز رسمی در تقویم ایران از جهات مختلفی موردتوجه سیاستگذاران و قانون‌گذاران قرار گرفته است. دولت سیزدهم در تاریخ ۷ آذر ۱۴۰۲ لایحه‌ای را با هدف «افزایش تعداد تعطیلات روزهای هفته و کاهش ساعت اداری» به مجلس شورای‌اسلامی ارسال کرد، پس از تصویب کلیات این لایحه، تصمیم‌گیری درباره روز تعطیل جدید به کمیسیون اجتماعی ارجاع داده شد. گفتنی است سابقاً شنبه به‌عنوان روز تعطیل تصویب‌شده بود که شورای‌نگهبان به این مصوبه ایراد گرفت.
در روزهای پایانی شهریورماه سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس دوازدهم از تصویب تعطیلی روز پنج‌شنبه به استثنای برخی دستگاه‌های اجرایی ضروری مانند گمرک، بیمارستان‌ها، سازمان امور مالیاتی و این قبیل دستگاه‌ها در جلسه کمیسیون اجتماعی مجلس خبر داد، ولی داداشی گفت: لایحه اصلاح ماده (۸۷) قانون مدیریت خدمات کشوری (اعاده از شورای‌نگهبان) با حضور نمایندگان سازمان اداری و استخدامی کشور، معاونت قوانین مجلس شورای‌اسلامی، مرکز تحقیقات اسلامی قم و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای‌اسلامی بررسی شد.
این لایحه به‌منظور کاهش ساعات کاری در هفته از ۴۴ ساعت به ۴۰ ساعت و تعطیلی یکی از روزهای هفته در مجلس یازدهم و کمیسیون تخصصی اجتماعی بررسی شد، بنابراین مجددا در کمیسیون اجتماعی مقرر شد روزهای پنج‌شنبه تعطیل و روزهای شنبه تا چهارشنبه به‌عنوان روز کاری تعریف شود. البته برخی از دستگاه‌های ضروری مانند گمرک، سازمان امور مالیاتی، بیمارستان‌ها و این قبیل دستگاه‌های اجرایی که ضرورتاً باید برقرار باشند، استثنا شدند؛ مثلاً ما بحث صادرات و واردات را در گمرک داریم، لذا گمرک نمی‌تواند تعطیل باشد؛ چرا که اگر بحث تجارت تعطیل شود، خسارات زیادی به اقتصاد کشور وارد می‌شود، بنابراین پنج‌شنبه برای گمرک، سازمان امور مالیاتی، مراکز درمانی و این قبیل دستگاه‌ها که ضروری‌اند، تعطیل نیست. در همین حال باید تاکید کرد؛ در این اصلاحیه هنوز در مورد وضعیت شاغلان کارگری بحث نشده‌است.
چهار روز قطع مراودات تجاری با دنیا
مصوبه کمیسیون اجتماعی مجلس مبنی‌بر تعطیلی پنجشنبهها با واکنش‌های مختلفی مواجه شد و بسیاری از فعالان عرصه تولید و تجارت نسبت به آن انتقاد کردند.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در این‌باره تاکید کرد: «با تعطیلی پنجشنبهها مخالفیم.»
شمس الدین حسینی در این‌باره گفت: «با توجه به روابط اقتصادی و تعاملات بنگاه‌های اقتصادی کشور با مقاصد خارجی قطعاً با تعطیلی پنجشنبهها مخالف هستیم. در این‌خصوص باید کمیسیون اقتصادی نظر بدهد ولی شاهد هستیم که کمیسیون اجتماعی مجلس اقدام به بررسی تعطیلی کرده‌است.»
محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز در صد وشانزدهمین شورای گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی استان تهران تاکید کرد: «دولت و مجلس شورای‌اسلامی در برنامه هفتم توسعه رشد هشت‌درصدی را تعریف کردند و این برنامه برای اجرا هم ابلاغ شده‌است. انتظار می‌رود ۵.۲ درصد از رشد یادشده از محل رشد سرمایه و ۲.۸ درصد آن از محل بهره وری حاصل شود.»
با این وجود به اعتقاد نجفی عرب تحقق رشد یادشده با توجه به شرایط کنونی کشور و چالش‌های پیش‌روی سیاستگذاری، ممکن به‌نظر نمی‌رسد.
رئیس اتاق تهران از تصویب تعطیلی روز پنج‌شنبه در مجلس گلایه کرد و گفت: «وقتی دولت از تعطیلی پنج‌شنبه صحبت می‌کند، این امر در وضعیت کسب‌وکارها هم تأثیر می‌گذارد و برای تولیدکنندگان بخش‌خصوصی هزینه ایجاد می‌کند.»
وی افزود: «همه کشورهای دنیا به‌جز جیبوتی که جمعه تعطیل است، شنبه و یکشنبه تعطیل هستند. حتی افغانستان و عراق هم جمعه و شنبه تعطیل هستند. اتاق بازرگانی نیز تعطیلی شنبه را پیشنهاد کرد، اما در نهایت در مجمع تشخیص مصلحت‌نظام صراحتاً به ما اعلام کردند؛ تعطیلی شنبه ممکن نیست، بنابراین ما هم خواستار تعطیل‌نشدن پنجشنبهها شدیم، اما مجمع این خواسته ما را هم رد کرد. شورای‌نگهبان نیز دو دلیل برای رد تعطیلی شنبه مطرح‌کرده که عبارتند از: تعارض با سیاست‌های ابلاغی و تعارض با شرع مقدس.»
وی یادآور شد: «تعطیلی دو روز در هفته بازهم به مجلس بازگشت و با وجود استدلال‌های اتاق بازرگانی در کمیسیون اجتماعی مبنی‌بر عدم‌تعطیلی پنج شنبه، این امر تصویب شد و البته گمرکات و سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت از تعطیلی پنج‌شنبه استثنا شده‌اند.»
رئیس اتاق بازرگانی تهران تاکید کرد: «دستگاه حاکمیت به مطالب مطرح‌شده از سوی بخش‌خصوصی توجهی ندارد. ۱۰ سال است که نمی‌دانیم به چه دلیلی رابطه بانکی ما با جهان قطع است، با این حال ناامید نیستیم و باید این مملکت را بسازیم. با این روند بعید به‌نظر می‌رسد به رشد ۸ درصدی هدف‌گذاری شده در برنامه هفتم توسعه برسیم.»
با تعطیلی پنج‌شنبه مخالفیم
دیاکو حسینی؛ معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، اظهار کرد: لایحه تعطیلی پنجشنبهها در سال‌های گذشته از سوی دولت به مجلس شورای‌اسلامی، اعطا شد. این طرح در مجلس شورای‌اسلامی تغییراتی کرد و از جهاتی به طرح کاملاً تازه‌ای تبدیل شد. طرح یادشده با هدف تطبیق ساعات کاری در ایران با استانداردهای جهانی، مطرح شده‌است.
وی افزود: تعطیلات دو روز در هفته از جنبه‌های مختلفی می‌تواند برای اقتصاد و نیروی کار مفید باشد، اما نقطه ضعف این طرح آنجاست که تعطیلی پنجشنبهها به‌عنوان تعطیلات رسمی کشور، لطمات غیرقابل‌جبرانی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد. تصویب نهایی و اجرایی‌شدن این طرح سوای از هزینه‌هایی که به حوزه لجستیک و انبارداری تحمیل می‌کند، در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن، سالانه ۵ تا ۸ میلیارد دلار خسارت به اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد. با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران، تحریم و ناکارآمدی‌های حاکم بر حوزه سیاستگذاری، زیان یاد شده قابل توجه است. البته ما این تعطیلات را تاکنون در حالت رسمی تجربه نکرده‌ایم و نمی‌توان تخمین دقیقی از خسارت تحمیل شده به صنایع و همچنین حوزه تجارت ارائه کرد، اما به طور قطع می‌توان ادعا کرد که چالش‌های بسیاری برای اقتصاد در راه است.
معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران گفت: سیاستگذاران و تصمیم‌گیران کشور از الحاق ایران به بخشی از زنجیره ارزش جهانی صحبت می‌کنند. در همین حال پیشنهادهایی برای ادغام با اقتصاد جهانی مطرح می‌شود، اما در عمل هیچ راهکار کارآمدی برای تحقق این خواسته، اجرایی نمی‌شود.
حسینی گفت: در طول یک دهه‌اخیر تحت‌تاثیر تحریم و نبود تعامل سازنده با دنیا، لطمات غیرقابل‌جبرانی به اقتصاد کشور تحمیل شده‌است و حوزه تجارت تحت‌تاثیر منفی قرار گرفته‌است. در چنین فضایی از سیاستگذاران انتظار می‌رود مسیر تجارت و حضور در بازار رقابت جهانی را تسهیل کنند، اما این خواسته نه تن‌ها محقق نمی‌شود بلکه هر روز و در سایه سیاستگذاری غلط، چالش جدیدی در مسیر تجارت کشور ایجاد می‌شود. کمااینکه چنانچه پنجشنبهها به تعطیلات رسمی کشور افزوده شود، عملاً فاصله تعامل ما با دنیا به‌شدت افزایش خواهد یافت.
معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران گفت: در اکثر کشورهای جهان روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل هستند. حتی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نیز غالباً روزهای جمعه و شنبه را به‌عنوان روزهای تعطیل خود اعلام کرده‌اند. این اقدام به هماهنگی با تجارت‌جهانی و تسهیل تجارت کمک خواهد کرد، اما چنانچه پنجشنبهها جزو روزهای تعطیل ایران قرار گیرد، فاصله کاری ما با دنیا به ۴ روز افزایش خواهد یافت و بر بار مشکلات تجاری افزوده خواهد شد.
چالش‌های ناشی از تعطیلی پنج‌شنبه توسط نمایندگان بخش خصوصی، اتاق بازرگانی تهران و اتاق بازرگانی ایران مطرح شده، اما موردتوجه سیاستگذاران قرار نگرفته‌اند.
حسینی تاکید کرد: تعطیلی پنجشنبهها می‌تواند به‌شدت برای اقتصاد کشور مضر باشد. با توجه به مشکلات حاکم بر اقتصاد ایران انتظار می‌رود لوایحی که به قانون تبدیل می‌شوند، توجیه اقتصادی لازم را داشته باشند. در همین حال انتظار می‌رود نظرات بخش تجاری نیز در فرآیند یادشده و تصویب قوانین و مقررات، مورد بررسی قرار گیرد.
وی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه گمرکات و سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت از تعطیلی پنج‌شنبه استثنا شده‌اند و آیا این اقدام می‌تواند به رفع لطمات اقتصادی، کمک کند یا خیر، گفت: اجرای این طرح با چالش‌های بسیاری همراه خواهد بود. در واقع باید تضامینی وجود داشته باشد که بخش‌های مرتبط با حوزه تجارت، مشابه روزهای غیرتعطیل عمل کند. به‌علاوه آنکه سازمان‌های متعددی با حوزه تجارت درگیر هستند.
تعطیلی هریک از نهادها و سازمان‌های مورد بحث می‌تواند چالش ساز باشد. به هر حال واهمه و نگرانی برای فعالان عرصه تولید و تجارت بسیار است.
معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران گفت: توقف تعطیلی شنبه‌ها به دلایل شرعی انجام شد در حالی‌که حتی میان علما و مراجع تقلید نیز درخصوص این موضوع، اختلاف‌نظر وجود دارد، یعنی برخی مراجع معتقدند این تعطیلی مغایرتی با شرع ندارد.
وی در پایان تاکید کرد: تعطیلی شنبه‌ها می‌تواند به جذب سرمایه‌گذار خارجی، جذب گردشگر خارجی، توسعه گردشگری و تسهیل مراودات ایران و سایر کشورها و... کمک کند، اما تعطیلی پنج‌شنبه عدم النفع قابل‌توجهی را به‌دنبال خواهد داشت.
تحلیل خبر
خسارت‌های میلیاردی به علت تعطیلی پنجشنبهها
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
افزایش روزهای تعطیل در هفته، از دو جهت قابل بررسی و مداقه است؛ یکی از جهت داخلی و دیگری از جهت خارجی. به عبارت دیگر مراودات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و علمی کشورها در روزهای تعطیل داخل کشورشان، تابع تفریحات و استراحت آنهاست و خواه‌ناخواه از میزان انجام «کار و فعالیت» در این روزها کاسته می‌شود. مثلاً در ایران روزهای جمعه اکثریت قریب به اتفاق مردم دست از کار می‌کشند و در کنار خانواده بسر می‌برند. حال اگر روزهای پنج‌شنبه هم به آن اضافه شود، این روز مکمل روز جمعه خواهد بود نه مکمل روزهای کاری دیگر.
بدون شک تعطیلی دو روز در هفته، باعث کاهش تولید کالا و خدمات و کندی رونق اقتصادی و ضرر و زیان به بخش دولتی و خصوصی خواهد شد.
هرچند تعطیلی پنجشنبهها باعث مصرف کمتر انرژی، روان‌تر شدن بار ترافیک، پاکیزگی هوا و ... می‌شود ولی خسارت‌های اقتصادی بیشتری دارد. زیان سالانه 5 تا 8 میلیارد دلاری طبق نظر کارشناسان در قِبَل تعطیلی پنجشنبهها، خسارت کمی نیست.
اما تعطیلات از جهت خارجی، اهمیت مضاعفی دارد چرا که روزهای تعطیلی ما اگر پنج‌شنبه و جمعه باشد، روزهای تعطیلی آنها شنبه و یکشنبه است، یعنی عملاً ما چهار روز در هفته با کشورهای خارجی مراودات تجاری فعال نخواهیم داشت. اینکه بعضی‌ها اخیراً گفته‌اند با پیشرفت الکترونیک، می‌توان ارتباطات تجاری را از طریق فضای مجازی برقرار کرد، نظر صحیحی نیست چرا که همانطور که گفتیم روزهای تعطیل، عموماً مردم دست از کار می‌کشند و با خانواده می‌گذرانند. معمولاً تعطیلات با تفریح و استراحت سازگارتر است تا با کار.
شریان‌های حیاتی اقتصاد همه کشورها، تجارت خارجی آنهاست لذا هر عاملی که باعث تضعیف آن شود باید از سر راه برداشته شود. مدیریت شدن تعطیلات، نبض این مهم است که باید به شیوه‌ای علمی مورد توجه و عمل قرار گیرد.