با گذشت بیش از یک هفته از حملات اسرائیل به خاک ایران، سفر وزیر خارجه ایران به مسکو شاید نشانه‌ای از تلاش برای فعال‌سازی شراکت استراتژیک با روسیه باشد؛ اما سکوت و بی‌تحرکی کرملین، بار دیگر نگاه غیرراهبردی این کشور به تهران را آشکار کرده است. انتقادات داخلی در ایران نیز شدت گرفته است؛ از جمله حشمت‌الله فلاحت‌پیشه که نقش روسیه و چین را به‌شدت زیر سؤال برده و آنها را نسبت به عواقب بی‌عملی‌شان هشدار داده است.
به گزارش رویداد ۲۴ ، بیش از یک هفته از حملات اسرائیل به اهدافی در خاک ایران می‌گذرد، اما آنچه بیش از انفجارها و آژیرها در افکار عمومی ایران طنین‌انداز شده، سکوت متحدان راهبردی این کشور است. اکنون، وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، اعلام کرده که راهی مسکو است تا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دیدار و گفت‌وگو کند.
عراقچی در اظهاراتی رسمی، روسیه را «دوست ایران» خوانده و تأکید کرده: «ایران و روسیه از یک شراکت استراتژیک برخوردارند و ما همیشه با یکدیگر مشورت و هماهنگی داریم.»، اما شواهد میدانی از هفته نخست جنگ، روایت دیگری را بازگو می‌کنند. تا این لحظه، نه تنها خبری از حمایت نظامی یا حتی موضع‌گیری قاطع از جانب شریک استراتژیک ایران به چشم نخورده، بلکه پوتین در یکی از معدود اظهارنظرهایش گفت که «تهران اساساً از آنها کمکی نخواسته است.»
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس، در گفت‌وگویی با رویداد ۲۴، با لحنی تلخ و انتقادی گفت: بر این باورم جنگی که هرگز نباید شکل می‌گرفت، متأسفانه شکل گرفت. شخصاً بیش از دو دهه—۲۲ سال—تلاش کردم تا ایران وارد چنین دامی نشود و اکنون، بیش از همه، از وقوع آن متأثر و ناراحت هستم.
او ادامه داد: واقعیت آن است که اکنون زمان دفاع فرارسیده و ملت ایران باید خود را جای سربازانی بگذارند که در دشوارترین شرایط ممکن، در حال جنگ هستند. اما پرسش اصلی اینجاست: چین و روسیه، به عنوان قدرت‌های جهانی، در این نبرد چه نقشی ایفا کرده‌اند یا خواهند کرد؟ پاسخ این است: هیچ.
فلاحت‌پیشه با اشاره به رویکرد سرد مسکو و پکن، تأکید کرد که این کشورها هرگز «نگاه راهبردی» به ایران نداشته‌اند. با این حال، او هشدار داد که بی‌تفاوتی آنها در برابر مقاومت ایران می‌تواند در نهایت به ضرر خودشان تمام شود: «ایران، با اتکا به توان بومی، در برابر بزرگترین تجهیزات نظامی و زرادخانه‌های غربی ایستاده است. بی‌تفاوتی چین و روسیه در برابر این بی‌عدالتی، نهایتاً دودش به چشم خود آنها خواهد رفت.»
او به‌صراحت ادعای پوتین مبنی بر اینکه ایران از آنها کمکی نخواسته را «تلاشی برای فرار از بدهی‌های تاریخی‌شان» تعبیر کرد و افزود: ملت ایران، پیش‌تر، بیش از حد لازم، تاوان جنگ اوکراین را پرداخت کرده است. اما در آغاز این جنگ، شاهد اتخاذ مواضعی کاملاً منفعلانه از سوی روسیه و چین بودیم. وقتی ایران موفق شد شرایط جنگ را به وضعیت پایاپای برساند، روس‌ها با بی‌اعتنایی گفتند ایران چیزی نخواسته است.
این تحلیل‌گر مسائل امنیتی با اشاره به سامانه‌های دفاعی روسی که در لحظات بحرانی هیچ نقش مؤثری نداشتند، گفت: همان‌طور که به سامانه اس-۳۰۰ روس‌ها اتکا نکردیم، به دیگر حمایت‌های نیامده نیز متکی نخواهیم بود.
او هشدار شدیدی نیز به کشورهای مسلمان منطقه داد: اگر اسرائیل، با طبع خون‌آشام خود، از این جنگ جان سالم به در ببرد، آینده‌ای پر از تهدید در انتظار منافع کشورهای منطقه و به‌ویژه کشورهای غربی خواهد بود. متأسفم که برخی کشورهای اسلامی، که خود بارها از اسرائیل زخم خورده‌اند، اکنون صرفاً به تماشاگرانی منفعل تبدیل شده‌اند.
فلاحت‌پیشه در ادامه با اشاره به موضع آلمان گفت: صدر اعظم آلمان گفته که اسرائیل به نیابت از غرب، اقدامات کثیف را انجام می‌دهد. این یعنی غرب، اسرائیل را به جان ایران انداخته و در آینده نیز ممکن است همین نقش را در برابر چین و روسیه برایش تعریف کند و شاهد خواهیم بود که اسرائیل اقدامات کثیف را به نیابت از غرب علیه این دو قدرت انجام می‌دهد.او با لحنی هشدارآمیز خطاب به چین، روسیه و کشورهای منطقه گفت: «اگر نمی‌خواهید در آینده یک بازیگر کثیف را تحمل کنید، امروز کمک کنید تا موازنه جنگ به سمت چنین بازیگری نرود.»
در نهایت، فلاحت‌پیشه تأکید کرد که ریشه کمک‌نکردن روسیه و عدم درخواست ایران، در نگاه غیرراهبردی دو طرف به یکدیگر نهفته است. اما با این حال، او نسبت به تغییر این وضعیت خوش‌بین است: باور دارم که در صورت پیروزی ایران بر شرایط جنگ، حتی چین و روسیه نیز ناچار به تغییر موضع خود خواهند شد.
تحلیل خبر
آمریکا در جنگ کنونی به کمک اسرائیل آمد، چرا روسیه به ایران کمک نکرد؟
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
اوایل انقلاب عقیده بر این بود که هم بورژوازی غرب و هم کمونیسم شرق در قاموس سیاسی و ایدئولوژیک ما، جایی ندارد و لذا تز «نه شرقی، نه غربی» به عنوان خط مشی جمهوری اسلامی به جهانیان اعلام شد. حتی آن زمان می‌گفتند، روسیه و چین به دلیل اینکه عقاید ضد دینی و الحادی دارند، بدتر از آمریکا هستند چرا که حکومت و مردم آمریکا، حداقل به خاطر اعتقاد به مسیحیت، خدا و معاد و نبوت (حضرت مسیح) را قبول دارند. اما با گذشت زمان به دلایلی که دقیقاً مشخص نیست ماجرا برعکس شد و گرایش به کشورهای کمونیستی چین و روسیه، بیشتر شد.
تاریخ نشان داده است که روسیه در حمایت و دفاع از مستعمرات خود و کشورهای متحدش، می‌لنگد ولی آمریکا نسبت به متحدانش، وفاداری بیشتری دارد. هرچند هر دو از یک قماش‌اند و قدرت‌های جهانی، فقط به منافع خودشان می‌اندیشند. نمونه عدم وفاداری روسیه، خالی کردن پشت بشاراسد در سوریه بود.
در مورد مالکیت جزایر سه گانه ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، نیز روسیه و چین آنها را متعلق به امارات قلمداد کردند و به تمامیت ارضی ایران پشت کردند.
آیا چیزی بالاتر و مهمتر از سرزمین و تمامیت ارضی یک کشور وجود دارد؟
اینکه چرا روسیه در جنگ اسراییل علیه ایران، به کمک ایران نیامد، پاسخ روشنی دارد و آن اینکه مرامش این است. اما ایران در جنگ روسیه با اوکراین، هم از نظر سیاسی و هم در کمک نظامی به روسیه، حرف اول را زده و هیچ یک از حامیان روسیه، این گونه به آن کمک نکردند. نکته سوم اینکه هنگامی که روسیه در زمستان دو سال پیش صادرات گازش را روی اروپا قطع کرد، ایران با اینکه می‌توانست جایگزین روسیه شود و درآمد هنگفتی را برای خود خلق کند، اما به جهت همسویی با روسیه، این کار را نکرد و پشت پا به این بزرگترین فرصت طلایی‌اش زد. حال میزان وفاداری و عملکرد ایران و روسیه را با هم مقایسه کنید و آینده را پیش‌بینی کرده و فرصت‌های آتی را بسنجید.