بررسی‌ها نشان می‌دهد دولت در حذف دهک‌های ۸ تا ۱۰ درآمدی از جمع دریافت‌کنندگان یارانه نقدی مصمم بوده و تا پایان سال به رقم هدف‌گذاری‌شده حذف ۱۸ میلیون یارانه‌بگیر دست خواهد یافت.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، بر اساس بندهای «پ» و «ت» تبصره ۱۳ قانون بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها مکلف به حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی جامعه شامل ۸، ۹ و ۱۰ شده است
همچنین بر اساس این قانون، منابع درآمدی حاصل از حذف دهک‌های پُردرآمد باید برای تأمین منابع کالابرگ الکترونیکی دهک‌های یک تا ۳ هزینه شود.
این در حالی است که وزارت رفاه با همکاری سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها شاخص‌هایی برای تعیین دهک‌های بالای درآمدی تعیین و بر اساس آن نسبت به حذف ۳ دهک پردرآمد اقدام کرده‌اند.
مقام مسئول وزارت رفاه: حذفی‌های یارانه نقدی به ۸ میلیون نفر رسیده است
برآوردها نشان می‌دهد که مجموع افراد مشمول این بند از قانون بودجه امسال به حدود ۱۸ میلیون نفر می‌رسند. با توجه به اینکه تا کنون ۸ میلیون نفر از یارانه‌بگیران پُردرآمد حذف شده‌اند و احتمال می‌رود تا پایان مهر ماه به ۱۰ میلیون نفر برسد، ۸ میلیون نفر باقی‌مانده از اقشار با درآمد بالا تا پایان سال به جمع حذف‌شدگان خواهند پیوست.
احد رستمی رئیس مرکز اطلاعات و رفاه ایرانیان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۲۳ مهر اعلام کرد: از ابتدای سال جاری تاکنون یارانه نقدی حدود ۸ میلیون نفر از افراد پردرآمد حذف شده و طبق قانون بودجه، حذف یارانه نقدی ۳ دهک بالای درآمدی در ماه‌های آینده ادامه خواهد داشت.
وی تأکید کرد: از ابتدای امسال، هر ماه یارانه حدود یک تا ۳ میلیون نفر از افراد پردرآمد حذف شده و تا پایان سال پیش‌بینی می‌شود مجموع حذفی‌ها به حدود ۱۸ میلیون نفر برسد.
پردرآمدها بر اساس چه شاخص‌هایی شناسایی می‌شوند؟
شاخص‌های تعیین اقشار مشمول دهک یک تا ۳ را به‌طور کلی در ۶ بخش می‌توان دسته‌بندی کرد؛ ۱. مجموع درآمد اعضای خانوار ۲. تراکنش‌های خرید ماهانه ۳. دارایی‌های ملکی ۴. خودروهای لوکس ۵. سفرهای خارجی و ۶. اقامت در خارج از کشور.
آخرین مصوبه هیئت وزیران درباره شاخص‌های ارزیابی و تعیین دهک‌های درآمدی خانوارها به اسفند سال گذشته بازمی‌گردد که همچنان ملاک عمل است؛ به عنوان مثال در بخش شاخص مجموع درآمد خانوار، اگر خانوار یک نفره در سال جاری سه برابر حداقل حقوق (بالای ۳۰ میلیون تومان) درآمد داشته باشد، در ردیف حذف یارانه قرار می‌گیرد. اگر بعد خانوار دونفره باشد، مبنای حذف یارانه درآمدی معادل ۳.۷۵ برابر حداقل حقوق سالِ تعیین‌شده (۳۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان) خواهد بود.
در خانوار سه‌نفره، مجموع درآمد برای حذف یارانه ۴.۵ برابر حداقل حقوق در بودجه سال جاری که بیش از ۴۵ میلیون تومان برآورد شده است. در خانوار ۴ نفره، ۵.۲۵ برابر حداقل حقوق در سال جاری که بالای ۵۲ میلیون تومان برآورد شده است. در خانوار ۵ نفره، مبنای حذف یارانه، داشتن درآمدی معادل ۶ برابر حقوق که ۶۰ میلیون تومان به بالاست.
در بررسی‌های اخیر، بسیاری از خانوارهای با سرانه درآمد ماهانه بالای ۱۰ میلیون تومان شناسایی و یارانه آنها حذف شده است. (این رقم معادل روزانه ۳۳۳ هزار تومان است) این سرانه، هزینه اجاره مسکن را شامل نمی‌شود و بر اساس بُعد خانوار (تعداد اعضای خانواده) محاسبه شده است.
چه درآمدی داشته باشیم، از یارانه نقدی حذف می‌شویم؟
حسن نوروزی مدیرعامل سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها نیز این رقم را تأیید کرده و گفته است در حال حاضر مرز ۱۰ میلیون تومان پس از کسر اجاره بها (به ازای هر فرد از اعضای خانوار)، شاخص حذف است.
احمد میدری وزیر رفاه نیز در شهریور ماه امسال به خبرنگار ایرنا گفت: تنها ۵ درصد از حذف‌شدگان از یارانه نقدی اعتراض داشته‌اند که نشان می‌دهد ملاک تعیین اقشار پردرآمد، راه درستی را طی کرده است.
احد رستمی رئیس مرکز اطلاعات و رفاه ایرانیان نیز درخصوص اعتراضات حذف‌شدگان از یارانه نقدی تأکید کرده است که اعتراضات بیشتر مربوط به خودروها و حساب‌های بانکی است که اغلب ادعا می‌شود متعلق به اقوام یا شرکت‌هاست. رستمی می‌گوید با همکاری بانک مرکزی، حساب‌های تجاری و شخصی از هم تفکیک شده‌اند.
وزارت رفاه و سازمان هدفمندی از برنامه عقب نیستند
آخرین یارانه‌ای که در اسفند سال گذشته پرداخت شد، ۵۰ میلیون و ۴۰۹ هزار نفر در دهک‌های ۴ تا ۹ یارانه نقدی دریافت کرده‌اند اما آخرین یارانه نقدی پرداخت شده به دهک‌های ۴ تا ۹ در پایان شهریور امسال آنگونه که سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اعلام کرد، ۴۳ میلیون و ۷۴۱ هزار نفر مشمول دریافت بودند که با این حساب ۶ میلیون و ۶۶۸ هزار نفر در نیمه نخست امسال از جمع یارانه‌بگیران حذف شده‌اند.
اگرچه می‌بایست تعداد حذف‌شدگان در نیمه نخست سال به ۹ میلیون نفر می‌رسید، اما با توجه به اینکه در انتهای بهار و ابتدای تابستان امسال جنگ تحمیلی ۱۲ روزه را داشتیم، حذف حدود ۷ میلیون نفر از یارانه‌بگیرانِ پُردرآمد، به معنی عقب‌ماندگی محض دولت از اجرای بندهای «پ» و «ت» تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ نیست کمااینکه دولت نشان داد در دو ماه مرداد و شهریور حدود ۶ میلیون نفر را توانست حذف کند و این روند در ماه‌های آتی سرعت خواهد گرفت.
آیا دولت در شناسایی پردرآمدها تعلل داشت؟
در جلسه علنی ۲۲ مهر ماه، نمایندگان مجلس گزارش کمیسیون برنامه و بودجه درباره عدم اجرای قانون بودجه درخصوص تعلل در حذف دهک‌های بالای جامعه در یارانه‌بگیران را به رأی گذاشتند؛ در این گزارش آمده بود که سیاست حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی، به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی سیاست‌گذاران برای هدفمندسازی حمایت‌ها، در چند قانون بودجه از جمله بند «و» تبصره ۲۱ قانون بودجه سال ۱۳۹۳، بند «الف» تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۳۹۷، بند یک تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۳۹۸، جزء یک بند «الف» تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۳۹۹، بند «ب» تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و ماده ۷۹ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تکرار شده، اما در مرحله اجرا با چالش‌هایی مواجه بوده و نتیجه‌ای به دنبال نداشته است.
بر اساس گزارش این کمیسیون به مجلس، «طبق گزارش دستگاه‌های نظارتی، دولت بدون اقدام مؤثر در جهت حذف یارانه دهک‌های بالای جامعه و در نتیجه عدم وصول و وجود اعتبار، ارائه بسته‌های معیشتی به برخی دهک‌های جامعه را به صورت ناقص ادامه داده است. مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ضمن اذعان به عدم اقدام مؤثر جهت اجرای قانون دلیل آن را آماده نبودن سامانه، عدم وجود شناسنامه اقتصادی برای افراد جامعه، پیامدهای اجتماعی ناشی از حذف و لزوم طی فرایندهای لازم برای اجرا را ذکر کردند. به نظر می‌رسد وزارت رفاه علاوه بر عدم اعتقاد و اصرار بر عدم اجرای صحیح قانون، فرایندی را برای سه دهک بالا انتخاب کرده است که نه تنها موجب حل مسئله نخواهد شد بلکه می‌تواند منجر به مشکلات جدی در فرآیند پیشِ رو و آینده شود.»
با این وجود با توجه به عملکردی که دولت در شناسایی گروه عمده‌ای از دهک‌های پردرآمد داشته است، به نظر می‌رسد که روند حذف پردرآمدها در مسیر اجرایی قرار دارد و درصورتی‌که سامانه‌های اطلاعاتی بیشتری همچون سامانه مودیان مالیاتی به پایگاه رفاه ایرانیان متصل شوند، این کار شتاب بیشتری خواهد گرفت.
تحلیل خبر
هیچ ملتی نمی‌تواند با «یارانه دولتی» زندگی شایسته‌ای داشته باشد
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
توانمندسازی مردم به ویژه طبقات ضعیف باید به شیوه‌ای باشد که به مرور زمان بتواند آنها را روی پای خودشان به استقلال اقتصادی و رفاه نسبی برساند.
بنا به ضرب المثلی که می‌گوید: «اگر می‌خواهی فردی را برای یک وعده غذا سیر کنی، یک ماهی به او بده و اگر می‌خواهی او را برای همیشه سیر کنی، ماهیگیری را به وی یاد بده» دولت هم برای توانمند کردن و پرکردن سفره مردم مخصوصاً سفره ضعفا، باید «آموزش» و «ابزارهایی» همچون ماهیگیری را به آنها یاد بدهد.
آماده کردن زمینه‌هایی که مردم بتوانند در آن زمینه‌ها با آموزش و بصیرت و بهره‌گیری از ابزارها و امکانات تولید، هم برای خودشان و هم برای کشور، ثروت آفرینی کنند، روشی اساسی و زیربنایی است.
چقدر دولت‌ها تاکنون در این راستا موفق بوده‌اند؟ چه کار کرده‌اند؟ چه کارنامه‌ای دارند؟ چقدر با حمایت از بخش خصوصی، این بخش توانسته کارآفرینی کند؟ نقش بخش خصوصی در این زمینه تا چه اندازه می‌تواند باشد و تا چه اندازه تاکنون بوده است؟
اینها سؤالات اساسی است که به ریشه‌ها معطوف می شود.
اگر برنامه‌ریزی براساس توانمندسازی مردم بر مبنای «یارانه» باشد، هیچگاه ملتی قوی و بی‌نیاز نخواهیم داشت بلکه با توجه به اینکه تورم افزایشی، ارزش پول ملی را کم می کند، قدرت خرید یارانه بگیران، روز به روز کمتر و ضعیف‌تر خواهد شد. از طرف دیگر چون دولت هم به خاطر ضعف مالی و
کسری بودجه پی در پی در هر سال، نمی‌تواند از پس پرداخت یارانه همه دهک‌ها برآید، لذا مجبور است به مرور زمان برخی از دهک‌ها را از چرخه یارانه حذف کند. این ناتوانی دولت موقعی که با ناتوانی ملت با هم جمع می شود، نتیجه‌ای جز ضربه دیدن هر دو نخواهد داشت.
پس یارانه دادن دولت به مردم، هم نمی‌تواند برای همیشه ادامه داشته باشد و هم راه حل اساسی برای توانمندسازی اقتصادی ملت نیست.