استان فارس به‌عنوان یکی از قطب‌های عمرانی کشور با انبوهی از طرح‌های نیمه‌تمام و پروژه‌های زمان‌بر روبه‌روست؛ پروژه‌هایی که سال‌هاست در فهرست بودجه ظاهر می‌شوند، اما کمتر به خط پایان می‌رسند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در سال‌های اخیر، چالش تأمین مالی پروژه‌های عمرانی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مدیریت توسعه در استان فارس و دیگر نقاط کشور تبدیل شده است.
طرح‌هایی که قرار بود موتور محرک رشد منطقه‌ای باشند، اکنون در ایستگاه کمبود بودجه متوقف مانده‌اند و کندی پیشرفت آنها نه‌تنها چهره شهرها را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه اعتماد سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی را نیز دچار تردید کرده است.
از خطوط ریلی و آزادراه‌ها گرفته تا بیمارستان‌ها و پروژه‌های انتقال آب، همگی در مسیر اجرای خود با مانع مشترکی روبه‌رو هستند «نارسایی در منابع مالی و نبود مدل‌های کارآمد جذب سرمایه».
نمایندگان مجلس و مدیران استانی تأکید دارند که ادامه این روند بدون بازنگری جدی در الگوهای سرمایه‌گذاری ممکن نیست؛ آنها راه برون‌رفت را در فعال‌سازی ظرفیت‌های بخش خصوصی، بهره‌گیری از بازار سرمایه، و تعریف بسته‌های مشارکتی جدید می‌دانند تا پروژه‌های بزرگ از بن‌بست خارج شوند.
کندی اجرای پروژه‌های عمرانی فارس به‌دلیل کمبود اعتبارات
نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به وضعیت پروژه‌های عمرانی استان فارس، گفت: بسیاری از طرح‌های مهم از جمله خطوط ریلی، آزادراه‌ها، بیمارستان‌ها و پروژه‌های انتقال آب به‌دلیل محدودیت منابع مالی با کندی پیش می‌روند و نیازمند رویکردهای نو در تأمین اعتبار و جلب مشارکت سرمایه‌گذاران هستند.
جعفر قادری در گفت‌وگو با ایلنا با بیان اینکه در استان فارس پروژه‌های متعددی در دست اجراست اما تزریق اعتبار به‌گونه‌ای نیست که موجب افزایش سرعت پیشرفت شود، تصریح کرد: خط ریلی شیراز در ۱۲ قطعه تعریف شده که در حال کار است، اما نحوه تأمین مالی آن موجب شده تا سرعت اجرای پروژه پایین باشد.
وی ادامه داد: در بخش آزادراه‌ها نیز قطعه ۷ بخش عمده‌ای از کار را پیش برده اما قطعه ۸ همچنان بلاتکلیف مانده است. اختلافاتی میان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و پیمانکار وجود دارد و تلاش می‌شود سرمایه‌گذاران جدیدی با درصد مشارکت بالاتر وارد این پروژه شوند.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس خاطرنشان کرد: آزادراه یادشده پیش‌تر با نرخ مشارکت مشخصی در دولت مصوب شده و اگر قرار باشد به مراحل تصویب مجدد بازگردد، این روند زمان‌بر خواهد بود.
پروژه‌های راه‌سازی استان نیز تعطیل نیست اما پیشرفت آنها کند است
قادری با اشاره به اینکه پروژه‌های راه‌سازی استان نیز تعطیل نیست اما پیشرفت آنها کند است؛ گفت: جاده شیراز - بوشهر و محورهای منتهی به کرمان از جمله مسیرهایی هستند که بیش از ۱۰ سال از اجرای آنها می‌گذرد اما به دلیل اعتبارات اندک، سرعت مناسبی ندارند.
نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس به پروژه خط انتقال آب از سد تنگ سرخ بشار اشاره کرد و گفت: اگرچه مطالعات و مجوزهای لازم این طرح انجام شده، اما منابع مالی در سطحی نیست که بتواند پروژه را در زمان قابل قبولی به بهره‌برداری برساند.
قادری با اشاره به اینکه برخی پروژه‌ها مانند بیمارستان‌ها نیز به دلیل محدودیت منابع مالی پیشرفت مطلوبی ندارند، گفت: لازم است مدل‌های جدید تأمین مالی تعریف شود تا بتوان از ظرفیت بانک‌ها، بازار سرمایه و مشارکت بخش‌های غیردولتی بهره گرفت؛ چرا که اتکای صرف به بودجه‌های دولتی پاسخگوی نیازها نیست.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس همچنین یادآور شد: فاز خارجی ترمینال فرودگاه شیراز به تصویب شورای اقتصاد رسیده و قرار است از محل منابع داخلی شرکت فرودگاه‌ها تأمین اعتبار شود.
قادری خاطرنشان کرد: آیین‌نامه مشارکت عمومی و خصوصی در دولت تصویب شده و باید هرچه سریع‌تر ابلاغ شود تا مبنای عمل دستگاه‌ها قرار گیرد.
قرارداد پروژه کمربندی شمال شرق شیراز به‌زودی امضا می‌شود
وی از پیگیری پروژه خط ریلی بوشهر - عسلویه نیز خبر داد و گفت: جلساتی برای آغاز این طرح با مشارکت بخش خصوصی برگزار شده است. در حوزه حمل‌ونقل شهری نیز در تلاش هستیم مجوز ماده ۲۳ رینگ دوم جنوبی کمربندی شیراز و مجوز ماده ۱۰۰ مسیر شیراز به سمت خرابه اخذ شود. پروژه کمربندی شمال شرق شیراز نیز با رقم ۴.۴ دهم همت به تصویب دولت رسیده و قرارداد آن به‌زودی امضا می‌شود.
قادری از تلاش مجلس برای تصویب لایحه قانون تأمین مالی خبر داد و گفت: این لایحه به‌دنبال بهبود سازوکارهای جذب سرمایه و استفاده مؤثر از بازار سرمایه است. همچنین در شورای ملی تأمین مالی تاکنون بیش از ۳ میلیارد دلار تأمین مالی پروژه از محل تسهیلات خارجی مصوب شده و ضمانت‌های دولتی برای آن صادر شده است.
نماینده شیراز و زرقان در مجلس با اشاره به مذاکرات خود با رئیس و معاونان مرکز مبادله ارز و طلا بانک مرکزی گفت: در این مرکز، اقدامات خوبی برای گسترش مدل‌های تأمین مالی و انتشار اوراق ارزی انجام شده و تاکنون حدود ۵۵۰ میلیون دلار اوراق مرابحه ارزی منتشر شده است؛ اما این میزان برای طرح‌های بزرگ کشور کافی نیست و باید سرعت بیشتری در این زمینه ایجاد شود.
۵ درصد پروژه‌های نیمه‌تمام کشور در فارس
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس نیز با اشاره به آخرین وضعیت پروژه‌های عمرانی استان و کشور، از وجود تعداد بالایی طرح نیمه‌تمام خبر داد و گفت: در کشور حدود ۷۰ هزار پروژه نیمه‌تمام وجود دارد که ۵ درصد آن مربوط به استان فارس است.
محمود رضایی‌کوچی در گفت و گو با ایلنا اظهار کرد: پروژه‌هایی که از سال ۱۴۰۰ به بعد در استان آغاز شده یا از گذشته باقی مانده‌اند، یا پیشرفت فیزیکی نداشته‌اند یا به سرانجام نرسیده‌اند.
به گفته وی، در مجموع برای اتمام طرح‌های نیمه‌تمام کشور حدود 1400 همت اعتبار نیاز است که این رقم معادل چند سال بودجه عمرانی کشور است.
وی افزود: استان فارس حدود ۵ درصد از کل پروژه‌های نیمه‌تمام کشور را در اختیار دارد و این پروژه‌ها از طرح‌های کوچک در روستاها تا پروژه‌های بزرگ ملی نظیر آزادراه‌ها و خطوط ریلی را شامل می‌شود.
رضایی‌کوچی با اشاره به اینکه پروژه‌های بزرگ به‌طور طبیعی زمان‌بر هستند و نیاز به منابع مالی سنگین دارند، به همین دلیل تکمیل آنها چند سال طول می‌کشد، یادآور شد: طرح‌هایی مانند آزادراه شیراز-بوشهر و شیراز-اهواز ازجمله پروژه‌هایی هستند که زمان اجرای طولانی دارند و روند اتمام آنها طبیعی است.
معاون استاندار فارس گفت: در بودجه‌های سالیانه، اولویت با پروژه‌های کوچک و قابل‌اتمام است تا زودتر به بهره‌برداری برسند و در کنار آن برای برخی پروژه‌ها نیز واگذاری به بخش خصوصی یا مشارکت عمومی-خصوصی در دستور کار قرارگرفته است.
وی افزود: برای هر پروژه، سناریوی مشخصی وجود دارد که یا باید تکمیل شود یا واگذار گردد، بر اساس منابع مالی موجود و ظرفیت‌های قانونی که در بودجه برای مشارکت در نظر گرفته شده است.
تحلیل خبر
چرا مسئولان در اجرای پروژه‌های کشور مانده‌اند؟!
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
طبق آماری که مسئولان مختلف در رده‌های کشوری و استانی می‌دهند تعداد بسیار زیادی از پروژه‌های عمرانی موجود، بدون بودجه، روی دست دولت مانده است؛ نه پولی دارند که آنها را به سرانجام برسانند و نه می‌توانند آنها را به حال خود رها کنند چون جزء مطالبات مردم در گوشه به گوشه کشور است و فشار فوق‌العاده‌ای پشت آنها وجود دارد.
جعفر قادری نماینده مردم شیراز و زرقان گفته است: «پروژه‌های عمرانی با بودجه فعلی به سرانجام نمی‌رسند» محمودرضا کوچی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس نیز گفته: «برای اتمام طرح‌های نیمه تمام کشور حدود 1400 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که این رقم معادل چند سال بودجه عمرانی کشور است!»
با نگاهی به آمار و سخنان فوق و ناهماهنگی خرج و دخل کشور با هم، این سؤال مطرح می‌شود که چرا هزینه اتمام پروژه‌های کشور از جمله در استان فارس و دیگر استان‌های جنوبی، چندین برابر بودجه عمرانی کل کشور است؟ مگر برنامه ریزان و مجریان نباید طوری برنامه‌ریزی کنند که هزینه‌های کشور با درآمد آن تناسب داشته باشد؟ پس چرا اینطور گرفتار شده‌اند و این پروژه‌های ناتمام از دولتی به دولت دیگر منتقل می‌شود و بدون نتیجه باقی می‌ماند؟
در پاسخ باید گفت این ناهماهنگی به چند علت است:
الف ) دولت‌ها برای نشان دادن همکاری خود با نمایندگان مجلس در حوزه‌های انتخابیه‌شان، قول‌هایی به آنها می‌دهند و تقریباً این قول‌ها، همان قول‌هایی است که این نمایندگان در زمان تبلیغات انتخاباتی مطرح کرده‌اند و هیچ پشتوانه کارشناسی و بعضاً توجیه اقتصادی ندارد. لذا این قول‌ها به مرحله عملیاتی هم که برسد بخاطر نبودن بودجه، نیمه کاره رها می‌شود یا با پیشرفت فیزیکی بسیار کندی، ادامه می‌یابد.
ب) به علت افزایش نرخ تورم‌های پی در پی، هزینه‌هایی که برای اجرای این پروژه‌های تعریف شده، مستمراً تغییر می‌کند و معادلات بودجه‌ای آنها به هم می‌ریزد.
ج) براساس علم مدیریت هر پروژه‌ای قبل از شروع باید چهار عنصر در آن مشخص شود: هزینه، زمان، کمیت و کیفیت. مثلاً برای ساخت یک بیمارستان باید مشخص شود که با چه هزینه‌ای، در چه مدت زمانی، با چه کمیتی و با چه کیفیتی باید ساخته شود. حال آیا این ویژگی‌های علمی در پروژه‌های موصوف رعایت شده است؟