رئیس سازمان جهاد دانشگاهی با انتقاد از روند رو به رشد مهاجرت نخبگان، اعلام کرد این رویه اکنون در سایه حمایت‌هایی که از شرکت‌های دانش‌بنیان در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همسایه و عربی می‌شود و در غفلت مسئولان، به مهاجرت دسته‌جمعی نخبگان در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده است.
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی رئیس جدید سازمان جهاد دانشگاهی معتقد است کشورمان نیازمند شکل‌گیری یک نظام تولید ارزش و ثروت و قرار گرفتن هر یک از اجزای این زنجیره سرجای خود است و می‌گوید: در حال حاضر در کشورمان همه اجزای یک زنجیره تولید ارزش شامل اندیشکده، کرسی آزاداندیشی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، مراکز فناوری، پژوهشکده‌های فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز نوآوری و تولیدکنندگان و بازار وجود دارند اما اینها به شکل منظم پشت سر یکدیگر قرار نگرفته‌اند.
وقتی یکدفعه گفته می‌شود شرکت‌های دانش‌بنیان باید افزایش یابند!
رئیس جهاد دانشگاهی در این میزگرد با تأکید براینکه، در کشورمان باید در ابتدا چرخه تولید ارزش و ثروت به شکل صحیح تعریف، ایجاد و بر اساس آن حرکت کنیم، افزود: این در حالی که متاسفانه برخی بدون توجه به مسیر زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه می‌گویند که تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان باید افزایش یابد.
دهقانی فیروزآبادی با یادآوری سیکل و زنجیره اندیشه، دانش، فناوری، نوآوری، تجاری‌سازی و تولید و بازار اذعان داشت: متاسفانه در حال حاضر در این زنجیره در کشورمان اتصال اندیشه به علم و همچنین اتصال فناوری به نوآوری فعال نیست و کار نمی‌کند. لذا با افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان تنها افزایش فناوری‌هایی را خواهیم داشت که به نوآوری یا محصول آماده مصرف تبدیل نشده‌اند و به فروش نمی‌رسند.
افزایش جوانان تحصیلکرده و غیرفعال بودن اتصال فناوری به نوآوری فاجعه است
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی در ادامه با یادآوری آنکه در دوره‌ای در دهه‌های گذشته و هنگامی که آمار بچه دبیرستانی‌ها بالا بود، برای جلوگیری از ایجاد مشکلات اجتماعی بعدی و مهاجرت، بنگاه‌های تولید علم مثل دانشگاه‌ها را افزایش یافت و کلی دانشگاه در کشور راه‌اندازی کردیم افزود: خروجی این اقدام در حال حاضر بسیاری از فارغ‌التحصیلانی هستند که عده‌ای مشغول بکار شده‌اند و برای عده زیادی نیز شغلی نداشته‌ایم که بخشی از آنها شروع به مهاجرت به خارج از کشور کردند.
دهقانی فیروزآبادی افزود: بعد از این مشکل یکسری مسئولان مربوطه نزد رهبر معظم انقلاب رفتند و برای جلوگیری از خروج نخبگان از کشور درخواست راه‌اندازی بنیادی تحت عنوان بنیاد نخبگان کردند.
وی اضافه کرد: به دنبال آن نیز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای جلوگیری از هدررفت دانشمندان یا همان فارغ‌التحصیلان به عنوان محصول خروجی خط نخست تولید زنجیره تولید ارزش و ثروت، یک زیرساخت برای اتصال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به یکدیگر به منظور تولید فناوری راه‌اندازی کرد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی شریف در ادامه تأکید کرد: البته با وجود رشد مناسب شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور و فعالیت نخبگان در کشورمان اتصال فناوری به نوآوری در ایران لنگ می‌زند و درصورتی‌که پازل زنجیره تولید ارزش به شکل کاملی مورد توجه قرار نگیرد، با اشکال دیگر مهاجرت و البته فاجعه مواجه خواهیم شد.
از مهاجرت نخبگان به مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده‌ایم
رئیس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه در حال حاضر کشورمان پر شده از شرکت‌های دانش‌بنیان اسمی و غیراسمی افزود: البته زیاد به کلمه اسمی اعتقاد ندارم، چراکه تعداد زیادی شرکت دانش‌بنیان در حال تولید فناوری هستند و شاید عنوان دانش‌بنیانی هم نداشته باشند.دهقانی فیروزآبادی با یادآوری زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه شامل اندیشه، دانش، فناوری، نوآوری، تجاری‌سازی و تولید و بازار تأکید کرد: حالا اینجا اگر به زنجیره مابین تبدیل فناوری به نوآوری طراحی و فکری نداشته باشیم با مشکل مواجه می‌شویم چراکه در این مرحله دانشمندانی (فارغ‌التحصیلان دانشگاهی) تربیت کرده‌ایم که در شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در حال تولید فناوری هستند اما در همین جا درجا می‌زنند؛ چراکه فناوری‌های تولیدی آنها باید برای استفاده، تبدیل به نوآوری شود و به دلیل همین مشکل، اتفاقی مانند آنچه که در حال رخ دادن است، خواهد افتاد؛ به طوری که حالا نه مهاجرت نخبگان بلکه با معضل مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان روبرو شده‌ایم.فیروزآبادی تصریح کرد: در حال حاضر کشوری مانند امارات ۱۰۰ هزار ویزای طلایی به فناوران می‌دهد و ترکیه و کشورهای دورتر جوانان ما را جذب می‌کنند. سال‌های پیش هنگامی که یک جوان نخبه تحصیلات خود را به پایان می‌رساند، به یکی از کشورهای پیشرفته مهاجرت می‌کرد و ممکن بود در این بین چند دوست خود را نیز برای مهاجرت تشویق کند اما هم‌اکنون یک شرکت دانش‌بنیان به ترکیه یا امارات مهاجرت می‌کند و این مسئله بسیار جای تأمل دارد چراکه ممکن است شرکت‌های دانش‌بنیان دیگر را تشویق به مهاجرت کند.رئیس جهاد سازمان جهاد دانشگاهی ادامه داد: علت بروز این مسئله نیز مشخص است چراکه دانش‌بنیان‌های ما فناوری‌هایی تولید می‌کنند که در کشورمان مشتری ندارد.
تحلیل خبر
درخصوص مهاجرت، عوامل و ریشه‌های آن، قبلاً در چند یادداشت و تحلیل، به تفصیل سخن گفته‌ایم، اما یکی از عوامل مهاجرت که در سخنان رئیس جهاد دانشگاهی به آن اشاره شده، به اندازه کافی مورد توجه نبوده، هر چند بسیار تامل برانگیز است. رئیس جهاد دانشگاهی کشور و استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اینکه اخیراً شاهد مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان، نخبگان و فناوران به کشورهای همسایه مانند امارات، ترکیه و عمان هستیم، علت این مهاجرت‌ها را اینگونه عنوان کرده که فناوری‌هایی که توسط این شرکت‌ها تولید می‌شود، در کشورمان مشتری ندارد!
متاسفانه باید به این حقیقت تلخ اعتراف کرد که در کشور ما، تقریباً در همه بخش‌ها، از صنعت گرفته تا کشاورزی، شهرسازی و حتی بخش‌های خدماتی، نوعی «فناوری گریزی» نهادینه شده است؛ حتی وقتی صحبت از هوشمندسازی و استفاده از فناوری‌های هوشمند به میان می‌آید، باز هم شاهدیم که صرف استفاده از وب یا گوشی‌های هوشمند یا کامپیوتر به معنی هوشمندسازی در نظر گرفته شده، حال آنکه معنا و مفهوم واقعی هوشمندسازی اساساً چیز دیگری است. یا در یک مثال ساده دیگر، می‌توانیم به وضعیت صنایعی مانند خودروسازی اشاره کنیم؛ جالب است حتی وقتی در کشور تصمیم گرفته می‌شود یک خودروی خارجی در خط تولید صنایع داخلی، مونتاژ شود، باز هم شاهد حذف بسیاری از آپشنها و امکانات روز، از آنها هستیم. همینطور شاهدیم در بسیاری از پروژه‌هایی که در سطح کشور اجرا می‌شود و بسیاری تولیدات، استفاده از فناوری‌های روز، اولویتی ندارد و حتی عامدانه حذف می‌شود!
جالب اینجاست که حتی کشورهای کوچکتر همسایه رویه‌ای متفاوت در پیش گرفته‌اند و استفاده از فناوری‌های روز را در اولویت قرار می‌دهند و فناوری را مبنای برنامه‌های آینده خود قرار داده‌اند، به همین دلیل است که این کشورها به دنبال جذب شرکت‌ها و نیروهای متخصص، مبتکر و توانمند هستند.
همانطور که قبلاً هم گفته بودیم، یکی از راهبردهای مهمی که باید در بخش صادرات مورد توجه قرار گیرد، ایجاد شرکت‌های بین‌المللی است به ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان و فعال در حوزه فناوری؛ اما این راهبرد زمانی مؤثر خواهد بود که بتوانیم شرکت‌هایی قدرتمند و تثبیت شده در کشور خودمان داشته باشیم و آنها به مرکزیت داخل، خدمات و محصولات خود را به جهان صادر کنند و با دیگر شرکت‌ها ارتباطات متعدد برقرار نمایند. بدیهی است برای تثبیت و قدرت گرفتن این شرکت‌ها و آماده شدن آنها برای توسعه در بعد بین‌المللی، ابتدا باید این شرکت‌ها بتوانند در داخل، محصولات و خدمات خود را به فروش برسانند، اما وقتی «فناوری گریزی» در کشور مانند امروز نهادینه شده باشد، طبیعی است که این شرکت‌ها و فعالان، ناامیدانه، راه مهاجرت را انتخاب کنند.