عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی گفت: نزدیک به ۴۹ درصد جمعیت کل کشور در معرض فرونشست زمین هستند و بیشترین خطر فرونشست متوجه تهران، خراسان رضوی و اصفهان است.
به گزارش تسنیم، علی بیت‌اللهی در رابطه با وضعیت فرونشست در کشور اظهار کرد: بر اساس آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته و تجمع تمام نقشه‌های موجود مساحت تقریبی پهنه‌های فرونشستی کشور حدود۰۰۰ ۱۸۵ کیلومتر مربع (۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار) برآورد می‌شود که تقریباً معادل ۱۱ درصد مساحت سرزمینی ایران است همچنین تعداد جمعیت در معرض خطر فرونشست زمین در کشور حدود ۳۹ میلیون نفر تخمین زده شده است که نزدیک به
۴۹ درصد جمعیت کل کشور (آمار ۱۳۹۵) را شامل می‌شود.
وی افزود: تعداد ۳۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطر فرونشست زمین واقع شده‌اند که در برخی موارد مساحت کل شهرها و در برخی موارد بخشی از محدوده‌های شهری در زون‌های فرونشستی قرار گرفته‌اند. تعداد کل واحدهای مسکونی فاقد اسکلت (آمار ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران) واقع در پهنه‌های فرونشستی زمین ۴ میلیون و ۲۴۰ هزار واحد برآورد شده است که این ساختمان‌های فاقد اسکلت در اثر نشست و به‌ویژه نشست‌های نامتقارن پتانسیل آسیب‌دیدگی بالاتری دارند.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی با بیان اینکه استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان دارای بیشترین جمعیت در معرض خطر فرونشست زمین هستند، گفت: استان خراسان رضوی از نظر وسعت پهنه‌های فرونشستی در رتبه اول قرار گرفته است؛ این استان از نظر تعداد کل واحدهای مسکونی فاقد اسکلت در معرض خطر فرونشست زمین، رتبه اول را داراست.
بیت‌اللهی ادامه داد: استان اصفهان، دارای بیشترین تعداد شهر واقع در پهنه‌های فرونشست زمین است. شهر اصفهان بزرگترین کلانشهر کشور است که مساحت عمده‌ای از آن را پهنه‌های فرونشستی دربرگرفته است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که کلانشهر اصفهان، بالاترین ریسک فرونشست زمین را در مقایسه با سایر شهرهای کل کشور داراست.
وی بیان کرد: همچنین بالاترین مقادیر سرعت فرونشست سالانه در جنوب استان البرز و در استان کرمان مشاهده می‌شود.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی با اشاره به تشدید فرونشست در شمال کشور گفت: در استان‌های شمالی، متأسفانه استان گلستان به‌طور قابل ملاحظه‌ای وسعت بیشتری را در پهنه فرونشست زمین با نرخ بالا داراست. در استان‌های مازندران و گیلان به‌صورت گسسته فرونشست زمین کم‌کم آثار خود را نشان می‌دهد.
بیت‌اللهی با گوشزد کردن خطر فرونشست جنوب تهران تصریح کرد: در جنوب استان تهران توسعه زون فرونشست زمین چشمگیر است. نسبت مساحت زون‌های فرونشستی به مساحت کل در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اردبیل، گلستان، همدان، زنجان، آذربایجان غربی و قزوین بالاتر از سایر استان‌هاست. تعدادی از این استان‌ها پیش از این به‌عنوان استان‌های با منابع آبی مناسب قلمداد می‌شدند، اما هم‌اکنون با پدیده فرونشست زمین مواجه شده‌اند.
وی گفت: قرارگیری شریان‌های حیاتی، سامانه‌های حمل و نقل، آثار تاریخی، مراکز مهم و سایر مستحدثات دیگر در معرض خطر فرونشست زمین، منجر به ارائه واقع‌بینانه‌تری از ریسک تجمعی فرونشست زمین خواهد شد که نیازمند داشتن داده‌های پایه رقومی در سطح کشوری است.
بیت‌اللهی اولویت اول کشور در کاهش خطرات فرونشست زمین را تدوین و تصویب مقررات ملی فرونشست زمین و ابلاغ آن از سوی هیئت دولت دانست و خاطرنشان کرد: این کار باید با هدف بازنگری در استحصال آب، مسلوب‌المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز، تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها با مسئولیت وزارت نیرو، بازنگری در شیوه کشت و زرع و آبیاری اراضی و باغات با مسئولیت وزارت جهاد کشاورزی، مکان‌یابی صنایع و تأسیسات بر اساس نقشه‌های خطر فرونشست با مسئولیت وزارت صمت و نفت، مقررات کنترلی ساخت ساختمان‌های با درجه اهمیت بالا و ضوابط احداث سایر ساختمان‌ها با مسئولیت وزارت راه و شهرسازی، مقررات مربوط به توسعه شریان‌های حیاتی و سامانه‌های حمل و نقل در پهنه‌های فرونشستی زمین با مسئولیت وزارتخانه‌های نیرو، نفت و راه و شهرسازی، ضوابط مربوط به کاهش خطرات فرونشست زمین در مجموعه‌های میراث فرهنگی و تاریخی با مسئولیت وزارت میراث فرهنگی، پایش و کنترل کاهش خطر فرونشست زمین با مسئولیت سازمان‌های محیط زیست و مدیریت بحران کشور انجام شود.
تحلیل خبر
لزوم جامع‌نگری در مواجهه با ابربحران زیست محیطی
وحید جعفری زاده
در میان بحران‌هایی که در حال حاضر کشور ما با آنها روبروست، بحران محیط زیست شاید به نوعی دارای جایگاهی ویژه باشد، از این رو که هنوز برخی پیامدهای سهل‌انگاری‌ها یا اقدامات گذشته، به مرحله ظهور نرسیده و کارشناسان مرتبا درخصوص تشدید پدیده‌های ناهنجار زیست محیطی یا بروز پدیده‌های ناگوار دیگر در آینده نزدیک هشدار می‌دهند و معتقدند کشورمان به زودی با ابربحران زیست محیطی دست به گریبان خواهد شد. کمبود آب و خشکسالی، آلودگی هوا، وقوع فرونشست‌ها، ریزگردها، خشک شدن تالاب‌ها، گرم شدن هوا، وقوع سیلاب‌ها و طوفان‌ها و ... همگی از پدیده‌های ناهنجار زیست محیطی به شمار می‌روند که کم و بیش با آنها روبرو بوده‌ایم و در سالهای اخیر یا میزان آنها تشدید شده و یا در مناطقی دور از انتظار و برای اولین‌بار رخ داده است.
در مواجهه با بحران‌های زیست محیطی، یکی از مواردی که باید به طور خاص مورد توجه قرار گیرد تا نتایج مثبت آن ملموس و اثرگذار باشد، پرهیز از اقدامات جزیره‌ای، کوتاه مدت و تصمیمات خلق الساعه است. از جمله ویژگی‌های چالش‌های زیست محیطی این است که اقدامات در هر قسمت، اثر مستقیم یا غیرمستقیم بر دیگر پدیده‌ها می‌گذارد، به عنوان مثال اگر در سدسازی‌ها دقت نشود، ممکن است با ایجاد شوره‌زارها، شوری آب، افزایش ریزگردها و وقوع فرونشست مواجه شویم یا مثلا اگر برای رفع مشکل کم آبی صرفا توجه خود را معطوف به انتقال آب از یک منطقه به منطقه دیگر کنیم، ممکن است در آینده با مشکل کم آبی در مبدأ، اتلاف آب در مسیر انتقال، تغییر اکوسیستم و مغفول ماندن اقدامات آبخوان داری و آبخیزداری مواجه شویم. بنابراین اگر می‌خواهیم در آینده به شکلی صحیح و با حداقل پیامدهای ناگوار از این چالش‌ها و بحران‌ها عبور کنیم، باید با یک دید جامع‌نگر، در کلیه حوزه‌ها ورود کرده و منافع و شرایط زیست محیطی را در اولویت قرار دهیم؛ در غیر این صورت اگر در این زمینه نگاهی سهل انگارانه و کوتاه مدت داشته باشیم، با قهر و انتقام طبیعت روبرو خواهیم شد و شاید ظرف چند سال آینده بحران محیط زیست به بحران اول کشور تبدیل شود.