به عقیده کارشناسان؛ پدیده تغییر اقلیم اثرات منفی زیادی را بر سیستم‌های مختلف می‌گذارد که در این میان سیستم منابع آب از اصلی‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود که نقش اساسی در زندگی شهروندان به خصوص مناطق روستایی است.
به گزارش خبرنگار ایلنا از فارس، پدر علم آب‌شناسی معتقد است باید براساس داده‌ها اظهار نظر شود و پیش‌تر گفته است «امروزه تغییر اقلیم توجیهی شده برای پوشش خطاهای مدیریتی در ۳۰.۴۰ سال گذشته، که این امر خلاف واقع است.»
افزون بر بحران منابع آب سطحی، بحران منابع آب زیرزمینی و تراز منفی و فرونشست بیشتر دشت‌های استان نشان می‌دهد که دامنه بحران آب فارس از مرز فاجعه عبور کرده است.
پژوهش‌های کاربردی وسیع در زمینه‌های مختلف کشاورزی نشان می‌دهد علل بحران آب سطحی و زیرزمینی، مسائل و مشکلات اضافه برداشت آب زیرزمینی و چالش‌های آب نامتعارف است و یکی از دلایل اصلی این بحران‌عدم توجه به بیلان در مقیاس حوضه آبخیز است.
منابع آبی همچنان به منابع زیرزمینی فارس بدهکارند
پدر علم آب‌شناسی و استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه اضافه برداشت‌های آب در سال‌های گذشته باعث شده تا منابع آبی همچنان به منابع زیرزمینی فارس بدهکار باشند، می‌گوید: با توجه به اینکه بارندگی‌های اخیر می‌تواند کمی وضعیت آب را بهتر کند اما شوربختانه این بارندگی‌ها تأثیری در بحران آب ندارد.
پرفسور عزت الله رئیسی اردکانی در گفتگو با ایلنا می‌افزاید: اضافه برداشت آب در سال‌های گذشته آنچنان سفره‌های زیرزمینی آب را در استان فارس پایین برده است که بارندگی‌ها نمی‌تواند تأثیری بر این بحران اساسی داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: به رغم اینکه در ۳ الی ۴ سال گذشته مطالعات دقیقی بر سفره‌های زیرزمینی آب در استان فارس نداشته‌ایم اما از سال ۸۶ تا سه سال گذشته روند برداشت و وضعیت آب‌های زیرزمینی استان نزولی بود و میزان برداشت منابع آب بیش از میزان بارندگی بوده است.
فارس با بحران ۱۰۰ درصدی آب مواجه است
پدر علم آب‌شناسی با اشاره به اینکه احتمالاً بارندگی‌ها تأثیری در منابع و سفره‌های زیرزمینی استان فارس نخواهد داشت، تصریح می‌کند: استان فارس همچنان با بحران ۱۰۰ درصدی آب مواجه است.
رئیسی، آب جهت کشت برنج را طی سال‌های گذشته از سهم دریاچه طشک، بختگان و منطقه خرامه عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: متاسفانه سالها است که منطقه هفت بند خرامه و دریاچه طشک و بختگان آبگیری نمی‌شوند.
وی با اشاره به اینکه یک قطره آب از کانال‌ها وارد خرامه نمی‌شود، بیان می‌کند: امروز در حال تاوان دادن کشت برنج در سال‌های گذشته هستیم و وضعیت شهرستان خرامه و دریاچه طشک و بختگان به شدت نگران کننده است.استاد دانشگاه شیراز می‌گوید: میزان ورودی دریاچه طشک و بختگان در سال‌های بسیار دور حدود ۶۰۰ مترمکعب بوده است که در سال‌های گذشته به صفر رسیده است و از سال ۸۶ تاکنون عملاً هیچ آبی وارد دریاچه طشک و بختگان نمی‌شود.
رئیسی با اشاره به اینکه زمانی ورودی آب به دریاچه طشک و بختگان باعث آبیاری انجیرستان استهبان شده بود، می‌افزاید: در سال‌های گذشته شاهد این موضوع هستیم که انجیرستان استهبان با تانکر آبیاری می‌شود که این موضوع عمق فاجعه را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه میزان بارندگی دریاچه بختگان و طشک حدود ۲۰۰ میلی متر و در بالادست ۵۰۰ الی ۶۰۰ میلی متر است، می‌گوید: در شرایط فعلی بدون هیچ هزینه‌ای و پمپاژ در حال حفر چاه هستیم و با این آب‌ها به مزارع آب می‌رسانیم.
فرهنگ‌سازی نکردیم
چهره برتر آب کشور با بیان اینکه در سال‌های گذشته نتوانستیم در میان مردم و مدیران فرهنگ‌سازی انجام دهیم که دارای آب ثابتی هستیم، بیان می‌کند: برداشت آب از یک مکان باعث بروز مشکل در این حوزه می‌شود.
استاد دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه طبق مطالعه‌ای که در سد سیوند داشته‌ایم هدف اصلی احداث این سد جلوگیری از سیلاب منطقه مرودشت بود، ادامه می‌دهد: بروز سیلاب در سال‌های دور در شهرستان مرودشت و محدوده آن باعث راه‌اندازی سد سیوند شد.
حفر چاه دریاچه کافتر را خشک کرد
وی با بیان اینکه حفر چاه‌های زیاد در مناطق بالادست سد سیوند و سرحد دو دانگه سبب شد تا دریاچه کافتر در بالادست سد سیوند خشک شود، می‌گوید: متاسفانه سطح آب زیرزمینی در این قسمت به ۳۰ متر زیرزمین و کف دریاچه کافتر رفته است و حفر چاه‌ها باعث شده تا آب‌های دریاچه به سمت چاه‌ها روانه شود.
پدر آب ایران که معتقد است مدیران در سال‌های گذشته به بخش آب دید نقطه‌ای داشته و به صورت کلی به آن نگاه کرده‌اند، تصریح می‌کند: کل حوزه آب از ابتدا تا آخرین نقطه که خلیج فارس می‌شود باید با یک برنامه‌ریزی مناسب به آن نگاه کرد و در این بخش‌ها باید پروژه تعریف شود.رئیسی با اشاره به اینکه مسئولان اجازه دارند که از آب سیلابی که به خلیج فارس می‌رود استفاده کنند، بیان می‌کند: مسئولان می‌توانند با استفاده از این آب در بخش‌های سدسازی و احداث دریاچه‌های مصنوعی استفاده کنند.
این استاد دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه طی سال‌های گذشته در منابع آبی، اصل توسعه پایدار در استان فارس رعایت نشد، ادامه می‌دهد: جبران این موضوع بسیار مشکل و دشوار شده است و حفر چاه‌ها و شهرسازی باعث شده آب به پایین دست نرسد.
رئیسی عنوان می‌کند: بحران آب در استان فارس با مشکل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مواجه است و با مشکل فنی مواجه نیست.
به گزارش ایلنا، بحران آب در ایران یکی از بزرگترین مشکلاتی است که در سال‌های اخیر تمام جوانب زندگی و صنعت را تحت تأثیر قرار داده است و دلایل زیادی برای رخ دادن این بحران وجود دارد که برخی به شرایط آب و هوایی و اقلیمی مرتبط بوده و برخی به دلیل سو مدیریت در این حوزه بوده است.
تحلیل خبر
بحران یا جنگ آب، با منشأ داخلی و خارجی
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
در چند سال اخیر تاکنون «واژه آب» با چند واژه دیگر در حال گره خوردن است. واژه‌های «بحران» و «جنگ» از جمله آنهاست.
سال قبل بود که کشاورزان استان اصفهان، در بستر خشک زاینده رود به بست نشستند و تا چند شبانه روز در آنجا منتظر فرجی بودند تا مشکلات آبیاری مزارع‌شان حل شود. در خوزستان نیز مردم خواسته مشابهی داشتند و خواهان حق‌آبه خود بودند. امسال نیز مردم سیستان و بلوچستان که در شرایط سخت کمبود آب هستند از رئیس جمهور خواهان حل مشکل رهاسازی آب هیرمند از جانب افغانستان شدند و رئیس جمهور نیز طالبان را تهدید کرد که طبق معاهده فی‌مابین، آب هیرمند را به سوی ایران باز کنند.
به دنبال این خواسته و تهدید، طالبان نیز بر عدم رهاسازی آب به سوی کشورمان تاکید و تهدید متقابل کرد. این بحران به درگیری نظامی چند روز اخیر متصل شد و به طور غیرمستقیم، طالبان خواستند بگویند که آماده جنگ به هر بهانه‌ای هستند و لذا همچنان اجازه رهاسازی آب هیرمند به سمت ایران را نداده‌اند.
به نظر می‌رسد ایران باید فرصت را از دست ندهد و به جای مقابله نظامی که خواسته طالبان و آمریکا و کشورهای همسو با آنهاست، شکایت رسمی خود را به دادگاه بین‌المللی لاهه ارسال کند تا هم دنبال حق آبه خود باشد و هم از جنگ افروزی طرف مقابل جلوگیری کند. چون اگر خدای ناکرده این جنگ شروع شود به مراتب بدتر از جنگ عراق و ایران خواهد بود و دوباره هزاران مسلمان از دو طرف کشته می‌شوند، همچنانکه در جنگ‌های قبلی همانند جنگ ایران و عراق، یمن و عربستان، سوریه و داعش صدها هزار مسلمان کشته، مصدوم، معلول و آواره شدند. حال که پس از سالها کشتار، جنگ‌های مزبور رو به پایان است می‌خواهند جنگ جدیدی میان دو کشور مسلمان ایران و افغانستان راه‌اندازی کنند تا این «خط مرگ» همچنان ادامه داشته باشد. به هر حال چه «جنگ خاک» که صدام شروع کرد و چه «جنگ آب» که احتمال می‌رود طالبان آن را رقم بزنند به نفع هیچ کشور مسلمانی نیست و باید از آن اجتناب شود.
راه معقول، همانا گفت و گو و مذاکره با میانجیگری کشورهای معتبر و توسل به قوانین و مجامع بین‌المللی است وگرنه با جنگ نمی‌توان یک لشکر نظامی را برای همیشه کنار منابع آب هیرمند در افغانستان مستقر کرد تا بخشی از آب آن به سمت کشور ما روانه شود.
علاوه بر راه‌حل‌یابی برای آب‌های خارج از مرزهای ما که توسط افغانستان، ترکیه و عراق با احداث سدها و بندهای زیاد از کشور ما دریغ می‌شود، در داخل کشور هم باید راهکارهای علمی و صحیح برای مدیریت منابع آبی برنامه‌ریزی شود وگرنه بحران‌های آب هم در داخل و هم از خارج، صنایع آب بر، کشاورزی و آب شرب مردم را به مخاطره جدی خواهد انداخت و کشور را فلج خواهد کرد. فرصت زیادی هم در پیش رو نیست.