عضو هیئت علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی گفت: در زمان جنگ 8 ساله هم تحریم بودیم اما در حد اینکه صادرات نفت به آمریکا دچار محدودیت و تحریم بود و سازمان ملل و آمریکا تحریم‌های شدیدی روی صنعت نفت ایران اعمال نکرده بودند و ما می‌توانستیم نفت‌مان را بفروشیم.
مرتضی بهروزی‌فر در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره اینکه نفت چگونه جنگ ۸ ساله و ۱۲ روزه را پشت سر گذاشت، اظهار داشت: زمان جنگ تحمیلی از سال ۵۹ تا ۶۷ عملاً صنعت نفت هنوز دارای تکنولوژی روزآمد دنیا بوده است زیرا ما قبل از ۵۷ به بازارهای دنیا و تکنولوژی روز دسترسی داشتیم و بزرگترین شرکت‌های دنیا برای صنعت نفت ما کار می‌کردند و به عبارت دیگر آخرین تجهیزات و تکنولوژی روز دنیا را قبل از اینکه در جنگ تحمیلی از بین برود؛ در اختیار داشتیم.
وی ادامه داد: آن زمان هم تحریم بودیم اما در حد اینکه صادرات نفت به آمریکا دچار محدودیت و تحریم بود و سازمان ملل و آمریکا تحریم‌های شدیدی روی صنعت نفت ایران اعمال نکرده بودند و ما می‌توانستیم نفت‌مان را بفروشیم هرچند در شرایط جنگی و در سال‌های آخر و بخصوص در جنگ نفتکش‌ها دچار مشکل شده بودیم اما بالاخره نفت را هرچند هزینه‌های بالا می‌فروختیم، آن زمان هزینه بیمه بالا بود و برای پهلوگیری نفتکش‌ها در خارک مشکل داشتیم یعنی با نفتکش‌های خودمان نفت را به دهانه خلیج فارس می‌رساندیم و به نفتکش دیگر کشورها تحویل می‌دادیم یعنی آن زمان به این شکل کار ship to ship انجام می‌دادیم ولی مشکلی برای صادرات و بازگردادندن پول نداشتیم.
عضو هیئت علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی گفت: در داخل کشور هم دولت آن زمان کنترل شدیدی روی نحوه خرج درآمدهای ارزی داشت؛ یعنی اگر کسی یک سنت هم واردات داشت باید توسط کمیته خاصی تائید می‌شد. به طور مثال، آن زمان در بازار میوه‌ای به نام موز نداشتیم، به عبارت دیگر واردات کالای لوکس انجام نمی‌شد اگر پول هم داشتیم امکان خرید این کالاها را نداشتیم چون اجازه واردات داده نمی‌شد، هرچند بخش عمده درآمد کشور خرج جنگ می‌شد اما با حساب و کتاب بود یعنی شرایط جنگی پذیرفته شده بود، مردم قبول داشتند و کنترل می‌شد که ارز به نحو احسنت هزینه شود و از سوی دیگر دولت وقت نیز خود را موظف می‌دانست که حداقل نیاز مردم را تأمین کند یعنی در چارچوب کوپن حداقل نیاز و کالاهای اساسی مورد نیاز مردم تأمین می‌شد.
وی افزود: اکنون شرایط کشور خاص است تحریم‌ها به شدت با جنگ گره خورده مخصوصاً تحریم‌های ثانویه آمریکا به ما اجازه نمی‌دهد نفت را به اروپا صادر کنیم تقریباً تمام صادرت نفت ما به چین با هزینه بالا، بصورت ship to ship و تغییر داکیومنت انجام می‌شود، ضمن اینکه مانند آن زمان نیست که پول به مایحتاج ضروری مردم و جبهه‌ها تخصیص یابد، یعنی عملاً هر کالای لوکس در بازار موجود است، بنده مخالف وجود کالای لوکس نیستم اما منظور این است که اکنون شرایط متفاوت است، امروز نمی‌توانیم به مردم فشار وارد کنیم که واردات باید صفر شود، به عبارت دیگر شرایط امروز قابل مقایسه با دهه ۶۰ نیست.
بهروزی‌فر تصریح کرد: در نظر داشته باشیم اکنون بخش زیادی از پالایشگاه‌های کشور مربوط به ۵۰ سال گذشته است و نیاز به بازسازی دارد و نیروگاه‌های بخار قدیمی با راندمان زیر ۲۰ درصد نه بازسازی بلکه نیاز به جایگزینی دارند، مثلاً نیمی از نفتی که وارد پالایشگاه آبادان می‌شود تبدیل به نفت کوره می‌شود که نیاز به اصلاح و بعضاً جایگزینی دارد یعنی ما از تکنولوژی روز دنیا به شدت عقبیم و از سوی دیگر امکان واردات تجهیزات و ادوات مورد نیاز را نداریم اگر در جنگ هریک از پالایشگاه‌ها مورد آسیب قرار گیرد بازگردادندن به مدار کار فوق‌العاده سنگینی است. از نظر فنی توان داریم اما برخی تجهیزات وارداتی است و برای واردات مسلماً دچار مشکل هستیم و ادامه شرایط فعلی نیز روز به روز صنعت نفت را خسته‌تر می‌کند.
وی تاکید کرد: اگر دچار مشکل شویم امکان واردات هیچ قطعه‌ای را نداریم یعنی باید با هزینه خیلی بالا، شرایط و سخت و زمان بالا واردات کنیم، مثلاً ستاره خلیج‌فارس زمانی راه افتاد که برجام حل و توافق صورت گرفت و به محض ورود قطعات مورد نیاز پالایشگاه راه‌اندازی شد یعنی به این شکل وابسته به تکنولوژی هستیم. از سوی دیگر حتی نیاز به جایگزینی برای سازه‌های نفتی داریم و عملاً بازسازی آنها بی‌معنی است.
تحلیل خبر
نه فقط تجهیزات نفت، فرسوده است بلکه ...
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
شرکت نفت، مهم‌ترین منبع درآمدی کشور از ابتدای پیدایش تاکنون بوده است. با اینکه شرکت نفت تا سالها بعد از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، از به‌روزترین تجهیزات دنیا برخوردار بود و به قول عضو هیئت علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی «زمان جنگ تحمیلی از سال 59 تا 67 هنوز دارای تکنولوژی روزآمد دنیا بودیم ... به عبارت دیگر آخرین تجهیزات و تکنولوژی روز دنیا را قبل از اینکه در جنگ تحمیلی از بین برود، داشتیم» اما اینک بعد از گذشت چند دهه فرسوده‌ترین تجهیزات را در این حوزه داریم و به خاطر تحریم‌های گسترده در دو دهه اخیر، امکان خریداری، تعویض و حتی بازسازی اصولی آنها را نداشته‌ایم به نحوی که نیروگاه‌های بخار قدیمی با بازدهی زیر 20 درصد کار می‌کنند! تازه همین مقدار کم نفت نیز که قابل عرضه در بازارهای بین المللی داریم کشورهای دیگر به علت تحریم بودن ایران، از ما خریداری نمی‌کنند یا مانند چین با تخفیف‌های بسیار زیاد و بسیار ارزان می‌خرند و به خاطر محدودیت‌های تحریم، پول آن را بعضاً با تهاتر کالاهای عادی درجه 3 و 4 یا با تأخیر می‌دهند.
نه فقط شرکت نفت بلکه مسئولان، کارشناسان و متخصصان صنایع، کارخانجات و شرکت‌های دیگر هم می‌گویند با تجهیزات قدیمی و فرسوده و با راندمان کم کار می‌کنند و از تکنولوژی روز دنیا عقب هستند.
باید مسئولان، فکر جدی برای صنایع زیربنایی کشور کنند وگرنه در آینده با بحران‌های جدی‌تر در این عرصه مواجه خواهیم شد.
از طرف دیگر، هم باید «اقتصاد بیمار ما» معالجه کامل شود و هم با رفع تحریم‌ها، درهای بازار جهانی بر روی اقتصاد و صنایع ما گشوده شود تا نفس تازه کنند و توان ادامه حیات و شادابی گذشته در تراز کشورهای پیشرفته و توسعه یافته را داشته باشند.