قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان گفت: نخبگان پس از بازگشت به کشور و پیش از اشتغال تخصصی، باید در قالب‌هایی مانند طرح پژوهشی پسادکترا فعال شوند تا از این طریق ضمن خدمت‌رسانی به جامعه، مورد حمایت قرار گیرند و این امر نیازمند تخصیص منابع مالی است.
به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، ناصر باقری‌مقدم با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب عمده دلیل مهاجرت نخبگان را عدم استفاده از توان تخصصی این افراد در کشور می‌دانند، تصریح کرد: خود نخبگان نیز به دنبال اثربخشی در جامعه بومی هستند و این موضوع را یکی از مهمترین نیازهای خود معرفی کرده‌اند.وی افزود: بنیاد ملی نخبگان این نیاز را در بحث اشتغال مؤثر و فعال تعریف کرده و تلاش دارد با ایجاد زمینه مناسب برای اشتغال تخصصی و مؤثر این افراد، از خروج نخبگان جلوگیری کند.
باقری مقدم با اشاره به اینکه، هم‌اکنون بیش از هفت هزار شرکت دانش‌بنیان با حضور نخبگان و مستعدان برتر در کشور فعال است، افزود: این عدد به نسبت ابتدای دهه ۹۰ رشد چشمگیری داشته و توانسته بخش زیادی از نیاز به اشتغال نخبگان را پوشش دهد.
وی ادامه داد: با این حال، در دولت سیزدهم استخدام نخبگان در دستگاه‌های اجرایی نیز به تصویب هیئت دولت رسید تا از این طریق، بنیاد ملی نخبگان با کمک سازمان اداری استخدامی، زمینه را برای جذب نخبگان در دستگاه‌های اجرایی فراهم کند.باقری‌مقدم با بیان اینکه امید است در این برنامه در سال جاری یک هزار نفر و در سال آینده ۵ هزار نفر از نخبگان جذب دستگاه‌های اجرایی کشور شوند، تأکید کرد: در موضوع اشتغال نخبگان، هدف این است که تا چند سال آینده نزدیک به ۵۰ هزار نفر از نخبگان در بخش‌های مختلف دولت از جمله وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی و عمومی مثل شرکت ملی نفت و شستا و همچنین صنایع بزرگ و شرکت‌های دانش‌بنیان استخدام شود.
وی با بیان اینکه بخش زیادی از نخبگان در کشور فعال هستند اما نباید کتمان کرد تعدادی از نخبگان نیز از کشور خارج شده‌اند، گفت: معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با همکاری بنیاد ملی نخبگان در سال‌های گذشته برنامه مناسبی را برای بازگشت این افراد به کشور طراحی و اجرا کرده‌اند، به‌طوری‌که در پنج سال اخیر، بیش از ۲۷۰۰ نفر از نخبگان به کشور بازگشتند و در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان و یا به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها مشغول فعالیت شده‌اند.
۱۰ هزار درخواست همکاری یا بازگشت نخبگان ایرانی خارج از کشور
قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان افزود: در حال حاضر، نزدیک به ۱۰ هزار درخواست همکاری یا بازگشت به کشور از سوی نخبگان ایرانی ساکن خارج از کشور ارائه شده و برخی از این افراد مایل به همکاری در پروژه‌های مشترک و یا برگزاری ورک‌شاپ هستند و برخی دیگر درخواست بازگشت و اشتغال در کشور را دارند که خوشبختانه در همه این موارد، زمینه مناسب فراهم است.
به گفته باقری مقدم، تنها مانع موجود، تخصیص منابع مالی است چراکه این افراد پس از بازگشت به کشور و پیش از اشتغال تخصصی، باید در قالب‌هایی مانند طرح پژوهشی پسادکترا فعال شوند تا از این طریق ضمن خدمت‌رسانی به جامعه، مورد حمایت قرار گیرند.
زیرساخت‌های معیشتی و فعالیت حرفه‌ای مهمترین مسئله نخبگان برای بازگشت
باقری‌مقدم با بیان اینکه هدف بنیاد ملی نخبگان بازگشت سالانه هزار نخبه به کشور است، تصریح کرد: مهمترین مسئله نخبگان برای بازگشت به کشور، فراهم شدن زیرساخت‌های معیشتی و فعالیت حرفه‌ای است. در واقع در صورت حمایت مالی از این افراد و همچنین فراهم کردن بستر لازم برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی، نه‌تنها آمار خروج نخبگان به شدت کاهش خواهد یافت، بلکه بخش زیادی از نخبگان ساکن خارج کشور نیز به کشور بازمی‌گردند و در چرخه خدمت‌رسانی به کشور قرار می‌گیرند.
قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان در ادامه بیان داشت: اثربخشی، زیرساخت معیشتی و اشتغال پایدار، ارکان اصلی فعالیت‌های بنیاد ملی نخبگان در دور جدید است که همه این ارکان باید در یک بستر فرهنگی، رسانه‌ای و هویتی محقق شود. در این بین، صداوسیما نقش ویژه‌ای در فضای رسانه‌ای کشور ایفا می‌کند؛ به ویژه آن‌که در شرایط کنونی، رسانه‌های بیگانه با بزرگنمایی مشکلات و ارائه اطلاعات ناقص به جامعه، تلاش بسیار زیادی برای ناامید کردن جامعه نخبگانی دارند.
وی با بیان اینکه برگزاری برنامه‌های بازدید از آخرین دستاوردها و موفقیت‌های محققان و متخصصان کشور یکی از مهمترین برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان است، تصریح کرد: با این اقدام، علاوه بر ایجاد انگیزه برای تلاش بیشتر، حس خودباوری ملی و دلبستگی ملی در این افراد افزایش می‌یابد.
باقری‌مقدم با اشاره به لزوم رفع مشکلات نخبگان در بخش مسکن، اضافه کرد: در کنار موضوع اشتغال مؤثر و پایدار، یکی از مشکلات عمده نخبگان، مسئله تأمین مسکن است. در این موضوع، بنیاد ملی نخبگان ظرفیت‌های خود را برای رفع مشکل به‌کار گرفته تا از این طریق پاسخ مناسبی نیز به چالش مهاجرت نخبگانی ارائه دهد.
۵۰۰ هسته نخبگانی حول مسائل واقعی کشور ایجاد شده است
قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان گفت: اقدام دیگر بنیاد ملی نخبگان در دور جدید، به‌کارگیری نخبگان در حوزه حل مسائل کشور است. در همین زمینه، در سال جاری ۵۰۰ هسته نخبگانی حول مسائل واقعی کشور ایجاد شده و امید است سال آینده این عدد به هزار هسته افزایش یابد.
باقری مقدم خاطرنشان کرد: یکی از اقدامات بنیاد ملی نخبگان در ایجاد اشتغال مؤثر، اعطای بورسیه صنعتی به مستعدان از دوره کارشناسی است. در این طرح، دانشجویان مستعد دوره کارشناسی برای اشتغال در حین دوران تحصیل، در صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان بورسیه می‌شوند.
وی افزود: از طرف دیگر تمهیداتی اندیشیده شده تا خدمت نظام‌وظیفه این افراد نیز در قالب فعالیت پژوهشی در شرکت‌ها و صنایع میزبان طی شود. این طرح در سال جاری نیز با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به صورت آزمایشی انجام شد.
باقری مقدم با اشاره به لزوم توسعه برنامه‌های فرهنگی در حوزه نخبگان، تأکید کرد: بنیاد ملی نخبگان در سال‌های گذشته نیز برنامه‌های فرهنگی متعددی را طراحی کرده و اغلب برنامه‌ها و فعالیت‌های بنیاد پیوست فرهنگی داشتند اما در دور جدید، این برنامه‌ها با جدیت بیشتری طراحی و اجرا می‌شوند. اعتکاف نخبگانی، بازدید تفریحی، صنعتی و مذهبی، بخشی از این اقدامات هستند تا فضای مثبتی در جامعه نخبگان برای خدمت به جامعه بومی ایجاد شود.وی تأکید کرد: در حال حاضر بیش از ۶۰ هزار نفر در سطوح مختلف توسط بنیاد ملی نخبگان شناسایی شده‌اند که البته روند و فرایند شناسایی فعال همچنان ادامه دارد چراکه بنیاد ملی نخبگان معتقد است جامعه نخبگانی کشور عددی بسیار بالاتر از ۶۰ هزار نفر است.
تحلیل خبر
نقد را بگیرید؛ نسیه، بعداً
دکتر محمدمهدی جعفری‌زاده
افراد نخبه علاوه بر اینکه مثل بقیه مردم، مایلند یک زندگی برخوردار از امکانات و مواهب بی‌دغدغه داشته باشند، به اثربخشی (Effectiveness) به طور جدی فکر می‌کنند. اثربخشی در بین نخبگان به این معناست که بتوانند دائماً در حال نوآوری، اختراع، اکتشاف و خلق فرصت‌ها برای رسیدن به اهداف برتر شوند.
اگر شرایط جامعه نتواند زمینه برای اثربخشی نخبگان را فراهم آورد آنگاه آنها دو انتخاب پیش رو خواهند داشت: یا یک زندگی معمولی مانند بقیه مردم عادی داشته باشند یا به کشور دیگر که چنین شرایط «تحقق اثربخشی» را برای آنها فراهم می‌آورد، مهاجرت کنند.
اما فرد نخبه معمولاً به زندگی عادی قانع و راضی نمی‌شود و لذا بیشتر به سمت مهاجرت روی می‌آورد. پس مسئولان کشور اگر می‌خواهند نخبگان را در کشور نگه دارند باید دو پیش شرط ماندن را برای آنها مهیا کنند: یکی زندگی عادی آنها را تأمین کنند یعنی شغل متناسب با روحیات آنها، درآمد مکفی، مسکن مناسب، امکانات ازدواج، دارو و درمان، تفریحات و هرآنچه لازمه یک زندگی متوسط رو به بالاست را در اختیار آنها قرار دهند. تا رسیدن به این مرحله، نیازهای یک فرد نخبه همانند یک فرد عادی تعریف می‌شود.
اما دومین پیش شرط استفاده از نخبگان، فراهم آوردن همه ابزار و امکانات لازم جهت نوآوری، خلاقیت، اختراع و ... آنهاست. هرچقدر فرد نخبه به اثربخشی وجودی‌اش و نیل به اهداف برتر، بیشتر اهمیت دهد، پیش شرط دوم برایش جذابیت بیشتری خواهد داشت.
هزینه‌ها و بودجه‌ای که مسئولان می‌خواهند صرف بازگشت نخبگان به داخل کشور کنند، اولویت این است که همین نخبگانی که هنوز مهاجرت نکرده‌اند را با این بودجه‌ها نگه دارند وگرنه با کوچ اینها، دوباره باید چندین برابر خرج روی دست کشور بگذارند تا شاید بعضی از آنها به وطن برگردند. ناگفته پیداست که قطع اینترنت و یا کند شدن سرعت آن در کشور، تعداد زیادی را از کشور فراری داد و حتی شرکت‌های دانش‌بنیان از ایران مهاجرت کردند و در کشورهای دیگر مشغول فعالیت شدند.یعنی «فرار سرمایه» و «فرار مغز» با هم صورت گرفت.
به هرحال باز بودن فضای کشور یکی از فاکتورهای مهم ماندگاری نخبگان در داخل وطن است. باید جمیع عوامل و فاکتورها و جذابیت‌ها فراهم شود تا نخبگان ترغیب به خدمت در وطن‌شان شوند.