معاون پژوهشی وزیر علوم با بیان اینکه بودجه‌های پژوهشی در سال ۱۴۰۰ اصلاً وضعیت خوبی نداشتند، گفت: پرداخت حقوق باعث شد که در برخی دانشگاه‌ها حتی دانشگاه‌های بزرگ، بودجه پژوهشی حتی به صفر برسد!
به گزارش ایسنا، دکتر پیمان صالحی در پنجاه و پنجمین اجلاس معاونین پژوهشی دانشگاه‌ها و رؤسای پژوهشگاه‌های سراسر کشور که امروز در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، گفت: بودجه‌های پژوهشی در سال ۱۴۰۰ اصلاً وضعیت خوبی نداشت و اکثر دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما گرفتار موضوعات مختلفی شدند. پرداخت حقوق‌ها باعث شد که در برخی دانشگاه‌ها، حتی در دانشگاه‌های بزرگ، بودجه‌های پژوهشی حتی به صفر برسد. این مسئله مهمی است که باید تلاش کنیم در سال آینده این مشکلات را نداشته باشیم.
معاون پژوهشی وزیر علوم درخصوص نقش مجلات پژوهشی گفت: ما در کشور بیش از ۱۴۰۰ مجله علمی داریم و یکی از سیاست‌های ما این است که با نمایه‌سازی بین‌المللی مجلاتی که در ایران چاپ می‌شوند، بتوانیم اثرات مثبتی بگذاریم و سهم خود را در تولیدات علمی افزایش دهیم.
وی با بیان اینکه کم‌ترین تولیدات علمی بین‌المللی ما مربوط به علوم انسانی است، اظهار کرد: از بین ۱۴۳۸ مجله‌ای که به عنوان مجلات پژوهشی با رتبه‌های مختلف داریم، ۷۹۵ مجله در حوزه علوم انسانی هستند، ولی مشاهده می‌کنیم کم‌ترین تولیدات علمی ما در سطح بین‌المللی مربوط به علوم انسانی است. بنابراین اگر مجلات داخلی را نمایه‌سازی بین‌المللی کنیم، نه تنها می‌توانیم رتبه علمی را حفظ کنیم، اثربخشی‌مان در علوم انسانی در سطح بین‌المللی را نیز افزایش می‌دهیم. ما می‌توانیم در علوم انسانی و اجتماعی حرف‌های خودمان را در سطح بین‌المللی مطرح کنیم.
معاون پژوهشی وزیر علوم با بیان این که پژوهش‌های علمی باید به سمت حل مسائل کشور بروند، خاطرنشان کرد: اتفاقات خوبی در عرصه پژوهش افتاده و تمامی افرادی که در چهار دهه گذشته و پیش از ما مسئولیت داشتند، در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به نحو احسن و با حداکثر ظرفیت خود فعالیت انجام دادند. این طبیعی است که با تغییر مدیریت‌ها و پارادایم‌ها بتوانیم فعالیت‌های جدیدی انجام دهیم.وی افزود: رتبه ۱۵ تولید علم و اینکه در شاخص جهانی نوآوری در پنج سال، از رتبه ۱۲۰ به ۶۰ رسیدیم، از زحمات عزیزانی است که در گذشته متحمل شده‌اند و این نتایج یک شبه به دست نیامده است. با این حال اقداماتی نیز لازم است که برای افزایش اثربخشی پژوهش‌ها انجام شود.معاون پژوهشی وزیر علوم در مورد اهداف دوره پسادکتری، تشریح کرد: ما می‌خواهیم این دوره، دوران رشد پسا دکترا باشد. در کشوری مثل آمریکا سالانه ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر پست داک وجود دارد. پسادکتری ظرفیت بسیاری دارد و در بسیاری از کشورها مسیر استخدام از دوره پست داک است و هیچ کسی بدون پست داک نمی‌تواند در پژوهشگاه و دانشگاهی استخدام شود. در آینده باید این اتفاق برای ما هم بیفتد.
وی افزود: بعد از مصوبه مجلس و در صورت تأیید نهایی، توضیح خواهم داد که چه اتفاقاتی در بودجه پژوهش در سال آینده خواهد افتاد.
تحلیل خبر
اساس و شالوده پیشرفت هر کشوری بر پایه «علم» است. قسمت اعظم علم نیز بر دو پایه «آموزش» و «پژوهش» استوار است. به طور عمده، همه نوآوری‌ها، ابتکارات، اختراعات و ابداعات، پایه و ریشه پژوهشی و تحقیقاتی دارد. اگر کشوری می‌خواهد در دنیا حرفی برای زدن داشته باشد باید بنیه پژوهشی خود را هر ساله قویتر و چالاک‌تر کند تا قدرت پرواز در «دنیای تازه‌ها» را داشته باشد. متأسفانه در کشور ما به جای اینکه بودجه پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی بیشتر شود به سمت «صفر» میل پیدا می‌کند. موقعی که برای پژوهش هیچ بودجه‌ای تخصیص نمی‌یابد و یا اگر تخصیص داده شود آن را صرف حقوق و هزینه جاری می‌کنند چه انتظاری برای معجزه‌گری در عالم نوآوری داریم؟
«براساس آمارهای منتشر شده در نوامبر ۲۰۲۰ در وب‌سایت آماری استاتیستا (statista)، کشور کره‌جنوبی با اختصاص سهم ۴.۳۵ درصدی از تولید ناخالص داخلی (GDP) به تحقیق و توسعه (R&D)، در جایگاه نخست ایستاده است.
رژیم اشغالگر قدس، فنلاند، ژاپن و سوئد هر کدام به ترتیب با اختصاص سهم۴.۰۴ - ۳.۵ - ۳.۵- ۳.۲ درصدی تولید ناخالص داخلی به تحقیق و توسعه، در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار دارند و دانمارک، اتریش، سوئیس، آلمان و آمریکا در رتبه‌های بعدی کشورهای پیشرو در زمینه سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی قرار گرفته‌اند.
همچنین براساس آمار منتشر شده از سوی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹، کشورهای عضو این اتحادیه بالغ بر ۳۰۶ میلیارد یورو به حوزه تحقیق و توسعه اختصاص دادند که معادل ۲.۱۹ درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو این اتحادیه است و افزایش ۰.۲۲ درصدی را نسبت به ۱۰ سال قبل (۱.۹۷ درصد) نشان می‌دهد.
اما در ایران در حالی که عنوان شده بود تا سال ۱۴۰۴، ایران نیز با اختصاص سهم ۴ درصدی از تولید ناخالص داخلی به حوزه تحقیق و توسعه، جایگاه خوبی در این زمینه پیدا خواهد کرد، عملاً شاهد هستیم که کمتر از نیم درصد از تولید ناخالص داخلی به این بخش اختصاص پیدا کرده است. موضوعی که در این سال‌ها همواره با گله‌مندی صاحب‌نظران، اساتید دانشگاه و پژوهشگران روبرو بوده است». (ایسنا 13 دی 1399)
بعد انتظار داریم که محققان، پژوهشگران و دانشمندان ما با دست خالی معجزه بیافرینند! و اگر تحت این شرایط نامطلوب، چمدان خود را بستند به کشورهای دیگر مهاجرت کردند و در دنیای علم و فناوری، برای آنها دست به اختراع و نوآوری زدند، افسوس می‌خوریم و می‌گوییم چرا به وطن خود پشت کرده‌اند. در گوشه و کنار جهان، دانشمندان و محققان ایرانی در انواع نوآوری‌ها می‌درخشند و ما همه‌کس را مقصر می‌دانیم به جز خودمان!
نه فقط در عرصه پژوهش و تحقیق دست همه را خالی نگه داشته‌ایم بلکه در حوزه فرهنگ و هنر و رسانه که قدرت خلاقانه مثال‌زدنی در جهان داریم، دست همه صاحبان اندیشه و قلم و هنر را خالی گذاشته‌ایم در حالی که رسانه‌های بیگانه با حمایت‌های مالی عظیم به تولید محتوا و خلق آثار نو می‌پردازند و افکار و اندیشه‌های مردم ما را با ماهواره‌ها و فضای مجازی تصاحب می‌کنند. آیا ما با وجود این همه اندیشمند، صاحب قلم و هنرمند نمی‌توانستیم تلویزیون، سینما، رسانه‌ها و فضای مجازی پربارتر و قویتری داشته باشیم؟ بدون شک بله، ولی به این سمت نرفته‌ایم و همه را در حالت وادادگی و انفعال و رخوت قرار داده‌ایم.
کشور ما اگر می‌خواهد در تمام ابعاد علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، رسانه‌ای، هنری و ... پیشرفت کند باید لوازم آن را با ایجاد فضای مناسب و حمایت‌های مالی و اداری فراهم آورد وگرنه در دهه‌های آینده کشورهای ضعیف اطرافمان نیز از ما جلو خواهند افتاد.