مهاجرت از حالت فرار مغزها به حالت عمومی درآمده است. هشدارها از مهاجرت دانشجویان به گروه‌های پزشکی، مهندسان، استارت‌آپ‌ها و تخصص‌های هنری مانند فرش‌بافان و رفوگران آن و حتی سایر گروه‌ها رسیده است. حالا می‌توان مهاجرت عام را در مورد جامعه ایرانی به کار برد.
به گزارش تابناک به نقل از دنیای اقتصاد، اگر تا دیروز مهاجرت ۶۵ هزار نفری در سال داشته‌ایم، با شرایطی که ظرف چند سال گذشته تاکنون رخ داده است، پیش‌بینی مهاجرت ۱۰۰ هزار نفری را در پیش داریم. موضوعی که جامعه را در آستانه چالش قرار داده است و تلنگری برای وقوع آن نیاز است. اما در صورت‌ترمیم اعتماد اجتماعی و بهبود شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌توان سرعت‌گیری برای این رخداد ایجاد کرد.
هفت حلقه مهاجرت عام مهاجرت نیز مانند المپیک حلقه به حلقه وصل است. زمانی که هفت حلقه، به هم قلاب شوند، آن لحظه‌ای است که مهاجرت عام آغاز می‌شود. رئیس رصدخانه ملی مهاجرت ایران می‌گوید: هفت حلقه اصلی در شکل‌گیری فرآیند مهاجرت عام وجود دارد که حلقه نهایی، جو عمومی ناامیدی است که در صورت شکل‌گیری، افرادی که تا دیروز نیز قصد مهاجرت نداشتند نیز به آن فکر می‌کنند. در عین حال، با مهاجرت هر فردی، یک شبکه اطلاعاتی در مقصد شکل می‌گیرد که می‌تواند افراد اعم از خانواده یا وابستگان را تغذیه اطلاعاتی کند تا به شکل اقماری گرد هم جمع شوند. به این شکل مهاجرت افراد بر هم اثر می‌گذارند.
تحلیل خبر
این شتاب به ضرر ماست
دکتر محمد مهدی جعفری زاده
از جمله موضوع مهمی که در جمعیت شناسی و جامعه شناسی مطرح است و باعث «تغییرات و حرکات جمعیتی و اجتماعی» می‌شود، بحث مهم «مهاجرت» است. مهاجرت دو نوع است: مهاجرت به داخل و مهاجرت به خارج.
کشورهایی که از سایر نقاط دنیا، مهاجرپذیر هستند آمار مهاجرت به داخل آنها رو به فزونی است. معمولاً این مهاجرین یا سرمایه‌دارند و با خود به کشور مقصد می‌برند، یا نیروی کار هستند، یا جهت ادامه تحصیل می‌روند، یا نخبگان و مغزها و متخصصینی هستند که در خدمت کشور مقصد قرار گرفته و مجموعه اینها باعث رونق بیشتر و تحرک اقتصادی، اجتماعی، علمی، سیاسی و فرهنگی قابل توجه در کشور مقصد می‌شوند. اگر مهاجرین، نیروهای کیفی، ماهر، نخبه، سرمایه‌دار و زبده باشند برای آن کشور «سربازند» ولی چنانچه نیروهای بی‌کیفیت و فاقد شاخص‌های کیفی باشند «سربارند».
اما برخی از کشورها، مهاجرفرست به کشورهای دیگر هستند و آمار مهاجرت به خارج آنان بالاست. علل و عوامل مهاجرت به خارج در کشورهای مهاجر فرست متفاوت است. رئیس رصدخانه ملی مهاجرت ایران می‌گوید: «هفت حلقه اصلی در شکل‌گیری فرآیند مهاجرت عام وجود دارد که حلقه نهایی، جو عمومی ناامیدی است که در صورت شکل‌گیری، افرادی که تا دیروز نیز قصد مهاجرت نداشتند نیز به آن فکر می‌کنند. در عین حال، با مهاجرت هر فردی، یک شبکه اطلاعاتی در مقصد شکل می‌گیرد که می‌تواند افراد اعم از خانواده یا وابستگان را تغذیه اطلاعاتی کند تا به شکل اقماری گرد هم جمع شوند. به این شکل مهاجرت افراد بر هم اثر می‌گذارند.»
هفت حلقه اصلی شکل‌گیری فرآیند مهاجرت عام عبارتند از:
حلقه اول: نیروهای رانشی جامعه مبدأ
حلقه دوم: سرمایه‌گذاری مهاجرتی افراد و خانوارها
حلقه سوم: نیروهای کششی جامعه مقصد
حلقه چهارم: فرآیند «خود تداوم پذیر» مهاجرت
حلقه پنجم: شبکه اجتماعی مهاجران
حلقه ششم: تسهیلگران مهاجرت
حلقه هفتم: فضای عمومی رفتن و نماندن
در بین این هفت حلقه، سه حلقه از بقیه مهمتر است:
1-عوامل دافعه یا رانشی از کشور مبدأ (مهاجرت فرست)
2- عوامل جاذبه و کششی کشور مقصد (مهاجرپذیر)
3- جو عمومی ناامیدی در کشور مبدأ (مهاجرفرست)
هرچه عوامل دافعه در کشور مبدأ بیشتر باشد مردم با ناراحتی، نگرانی و دلهره زیادتری آن کشور را ترک می‌کنند. عوامل دافعه می‌تواند عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، ورزشی، هنری و جغرافیایی باشد اما سرعت این مهاجرت به خارج زمانی شتاب بیشتری می‌گیرد که مهاجرین، عوامل جذاب و آرامش‌دهنده و اقناع‌کننده بیشتری را در کشور مقصد ببینند و این عوامل به آنها چشمک بزند ولو بعضی از آنها غیرواقعی و سراب باشد.
معمولاً این سراب بودن زمانی برای فرد مهاجر اثبات می‌شود که دیگر از کشور خود رفته باشد و لذا چاره‌ای ندارد جز آنکه خود را با آن شرایط وفق دهد. اگر به این دافعه و جاذبه، «جو ناامیدی عمومی» هم در کشور مبدأ اضافه شود آنگاه مهاجرت توده‌وار یا عام اصطلاحاً رخ می‌دهد یعنی مهاجرت از فرار مغزها و فرار سرمایه‌ها به فرار همگانی و عمومی می‌رسد و مهاجرت به خارج شدت می‌گیرد. متاسفانه کشور ما اینک به عنوان یک کشور مهاجرفرست، به این سمت در حال حرکت است. مسئولان باید این هفت حلقه مهاجرت، به ویژه سه حلقه فوق‌الذکر را عمیقاً مطالعه و مداوا کنند درغیر این صورت بخش مهمی از «داشته‌های ما» از کشور خارج خواهد شد.