رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: اگر انقلاب هوش مصنوعی به طور کامل رقم بخورد و قدرت یادگیری و آفرینش این فناوری قطعی شود، باید در انتظار ارزش‌های جدید باشیم، شاید یکی از وجوه ترسناک آن در آینده، ظرفیتی است که در ارزش‌سازی دارد.
به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی تمدنی وزارت علوم، رضا غلامی در همایش تکنولوژی و فرهنگ که در محل این پژوهشگاه برگزار شد، اظهار داشت: ارزش‌های اجتماعی، اصول و معیارهایی هستند که افراد و گروه‌های اجتماعی برای شکل دادن به ماهیت نظم اجتماعی و تعریف آنچه قابل قبول، مطلوب و مهم است، از بطن جهان‌نگری خود استخراج و آنها را ساماندهی و استفاده می‌کنند.
وی افزود: هنجارهای اجتماعی استانداردهای مشترک رفتار قابل قبول گروه‌های اجتماعی هستند که هرچند با جهان‌نگری گروه‌ها و اعضای جامعه منافاتی ندارد اما در همه عرصه‌ها، لزوماً جنبه ارزشی بسیار پررنگی ندارند.رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی و تمدنی وزارت علوم گفت: اگر انقلاب هوش مصنوعی کاملاً رقم بخورد و قدرت یادگیری و آفرینش آن قطعی شود، باید در انتظار ارزش‌هایی باشیم که هوش مصنوعی نه تنها آنها را پیش روی بشر قرار می‌دهد بلکه در چارچوب آنها عمل می‌کند. شاید یکی از وجوه ترسناک این فناوری در آینده، ظرفیتی است که در ارزش‌سازی دارد.
وی در مورد برخی از تأثیرات منفی فناوری بر هنجارها و ارزش‌های اجتماعی یادآور شد: کاهش آزادی‌های فردی، تضعیف جدی فردیت، عاملیت انسانی و استقلال فردی، کاهش تعامل چهره به چهره و جامعه‌سازی، افزایش انزوا و کاهش تعاملات اجتماعی، تأثیر بر سلامت روان، عدم اعتماد، بیکاری و جایگزینی فناوری به جای انسان، اعتیاد به محصولات تولید انبوه، نقض ارزش‌های اجتماعی و از بین رفتن انسجام در جامعه، اشاعه کلیشه‌های مضر فرهنگی و ارائه نادرست.
برخی از تأثیرات مثبت فناوری بر ارزش‌های اجتماعی
رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی و تمدنی وزارت علوم همچنین کفت: تأثیرات فناوری بر ارزش‌ها و هنجارها فقط منفی نیستند و می‌توان به صورت نسبی تأثیرات مثبتی را هم پیدا کرد که به احتمال زیاد به ساخت، تحول و صیانت از جامعه کمک قابل توجهی کنند. برخی از مهم‌ترین این تأثیرات عبارتند از؛ ارتباطات جهانی و تبادل فرهنگی، جنبه‌های بهبود یافته جامعه، افزایش دسترسی به اطلاعات، ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی.
غلامی در پایان نتیجه‌گیری کرد: فناوری در مناسبات اجتماعی و فرهنگی، باوجود باز بودن چتر جهان‌نگری مدرن بر سر آن، بنیان منفی و غیرتعالی جویی ندارد. بر این اساس، مهم واقع بینی درباره فناوری، درک خطرات آن در کنار وجود برخی نیت‌های خیرخواهانه در میان خالقان فناوری و بسط این نیت‌ها در جهت صیانت نسبی از ارزش‌ها و هنجاری‌های اجتماعی است.
تحلیل خبر
آیا هوش مصنوعی، نظام ارزشی جدیدی را خلق خواهد کرد؟
دکتر محمدمهدی جعفری زاده
در چند قرن گذشته تاکنون، معمولاً علوم انسانی و زیرمجموعه‌های آن را دخیل در نظریه‌پردازی در حوزه رفتارهای فردی و اجتماعی انسان می‌دانستند و سایر علوم (تجربی، ریاضی، فنی، پزشکی و مجموعه علوم دقیقه) در این حوزه وارد نمی‌شدند.
اما اینک زمزمه ورود هوش مصنوعی در حوزه رفتارهای فردی و اجتماعی و حتی ارزش‌ها و هنجارهای جوامع بشری به گوش می‌رسد. مهم‌تر اینکه بحثی مطرح است که احتمالاً هوش مصنوعی به خلق ارزش‌ها و هنجارهای جدید برای مردم جهان خواهد پرداخت. معلوم است که اگر بدین طریق، ارزش‌ها و هنجارهایی تولید شود، «سنتی» نخواهد بود و همچنان که هوش مصنوعی در ابعاد دیگر به سمت خلق دنیای مدرن رفته و دنیای سنتی را پشت سر گذاشته، در ارزش گذاری و هنجارپردازی نیز، حرکت نو و جدیدی ترسیم خواهد کرد که شاید بخش اعظم آن در تضاد با نظام ارزشی و هنجارهای فعلی مردم جهان خواهد بود.
البته در چند سال گذشته تاکنون، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به تابوشکنی در برخی زمینه‌ها فعالیت داشته‌اند که می‌تواند مقدمه‌ای برای ورود به «نظام نوین ارزش‌ها و هنجارها» باشد. این که سرنوشت معتقَدات مردم و نظام ارزشی که در پرتو آیین و دین‌شان به آن معتقد و پایبند بوده‌اند، چه خواهد شد، در پرده ابهام است. البته فطرت و ذات انسان به مجموعه معنویات و کمالات انسانی با چارچوب موجود، پیوندی قوی دارد و میلیاردها مسلمان، مسیحی، یهودی و ... با آن، زندگی می‌کنند، چنانچه به یکباره نظام ارزشی جدیدی در تضاد با آنها مطرح شود، یقیناً به راحتی، مطیع و منقاد نخواهند شد. مردم، هر دو نظام ارزشی را می‌سنجند و آن‌که با طبع و ذاتشان همنواتر و هماهنگ‌تر باشد، همان را می‌پسندند. مثلاً آیا نظام اخلاقی، غیر از این است که مشتمل بر راستی، عدالت، وفاداری، صداقت، گذشت، تعاون، همکاری، امانت داری و ... باشد و هوش مصنوعی چه صفات مثبت و پسندیده دیگری را می‌خواهد ارائه دهد که بهتر از آنها باشد؟ یا چه رویکردی برای تحقق بیشتر و بهتر آنها پیشنهاد خواهد کرد؟ باید دید در آینده چه رخ خواهد داد و اهداف و مطالبات مردم جهان چه خواهد بود.