پيش درآمد:
به دنبال برگزاري اولين نشست انديشه‌هاي راهبردي در جمهوري اسلامي، كه در تاريخ 10 آذر ماه سال گذشته و با موضوع “مباني، ويژگي‌ها و ابعاد الگوي اسلامي - ايراني پيشرفت” و به ميزباني رهبر معظم انقلاب برگزار شد، دومين نشست انديشه هاي راهبردي در جمهوري اسلامي با محوريت موضوع عدالت، كه حقير نيز شرف حضور در آن را يافتم در تاريخ سه‌شنبه27/2/1390 و با هم انديشي و تبادل نظر رهبر معظم انقلاب و ده ها نفر از انديشمندان، متفكران، استادان و محققان دانشگاهي و حوزوي برگزار شد. نظر به اهميت اين نشست علمي ونيز ضرورت تبيين مباحث مهم مطرح شده در اين نشست و در پي تقاضاي بسياري از دوستان و همشهريان ارجمند بر آن شدم تا گزارش مختصري از آن تهيه و تقديم نمايم.
1-اهداف نشست: به طور كلي هدف اصلي نشست ايجاد محيط تضارب آزادي آراي تخصصي و راهبردي به منظور تبيين ابعاد و جنبه هاي نظري و عملي تحقق عدالت در كشور و كمك به ايجاد گفتمان علمي و كاربردي و تصميم سازي نسبت به اين موضوع عنوان شده است. بر اين اساس كشف يك نظريه‌ي ناب اسلامي متقن و جمع‌بندي شده‌اي در باب عدالت هدف مبنايي اين نشست مد نظر بود كه در بيانات مقام معظم رهبري نيز تلويحاً بيان گرديد.
علاوه برآن از طرف دكتر واعظ‌زاده، دبير محترم نشست - برخي اهداف ديگر نشست به قرار زير عنوان شده است. منبع:12493id=؟farsi.khamenei.ir/ others-note)http:// .)
- يكي از اهداف مهم نشست فوق تبيين و توصيف عدالت در شرايط حاضر مي باشد. شهد عدالت، با اجراي درست آن در كام مردم مي‌ريزد و اين منوط به شناخت عدالت با همه گستردگي و جامعيت آن است. اما متأسفانه عدالت در جهان و جامعه ما بيشتر تك‌بعدي شناخته شده و لذا خود مفهومي مظلوم است. از اين رو نشست با ارج‌گزاري به محققان اين حوزه، در پي مهياساختن فضايي علمي براي ارائه گوشه‌اي از اهم تحقيقات موجود بود. بديهي است كمبود نظريه‌هاي اصيل و عميق در حوزه‌هاي مختلف در ايران، ريشه در مسائل مزمن دارد و با برگزاري يك نشست ولو در حد مطلوب مرتفع نمي‌شود. اما اين نشست با مقالات ارزنده‌اش، به‌سهم خود به تعميق پژوهش‌هاي عدالت كمك نموده و ان‌شاءالله موجب انگيزش محققان براي انجام و ارائه كارهاي بيشتر و ظاهرشدن طليعه نظريه‌هاي اصيل در آينده خواهد شد.
- كمك به هموار شدن مسير اجراي عدالت در كشور. همگان مي دانيم در طول 32 سال گذشته اقدامات عدالت‌گستر زياد و كم‌نظيري در ايران انجام شده كه در جاي خود بايد به آن پرداخت. اما براي رسيدن به نصاب لازم عدالت در جمهوري اسلامي كارهاي بسيار بيشتري بايد انجام شود. اقداماتي با نيت و شعار عدالت در كشور انجام گرفته كه چون ناقص و تك بعدي بوده، در عمل به عدالت منتهي نشده يا پس از مدتي به ضد عدالت تبديل شده و بر مشكلات افزوده است. براي پيشگيري از اقدامات و برنامه‌هاي ناقص، تك‌بعدي و طراحي برنامه‌هاي جامع عدالت‌گستر به مشورت و تصميم‌سازي محققان عدالت‌شناس احتياج است كه اميرالمؤمنين(ع) علما را نزد خداوند متعهد به اقامه عدالت دانسته‌اند.
- هدف ديگر نشست، كمك به تقويت گفتمان اصيل عدالت در جامعه بوده است، تا خواست اجتماعي براي اجراي عدالت و حساسيت عمومي نسبت به وجود بي‌عدالتي در كشور را كه خوشبختانه در جامعه ما همواره زياد و آگاهانه بوده است، به‌دور از نظريه‌ها و شعارهاي انحرافي و ناقص، از طريق معرفي شاخص‌ها و معيارهاي علمي و ارزشي، غني‌تر و دقيق‌تر نمايد.
2- محور هاي نشست:
محور هاي اصلي نشست در كنار ساير مباحث ضروري به تشخيص اعضاي نشست جهت بحث و تبادل نظر به شرح زير عنوان شده است:
1-جايگاه عدالت اجتماعي در گفتمان انقلاب اسلامي.
2- مفهوم ، مباني و شاخص هاي اصلي عدالت اجتماعي از منظر انقلاب اسلامي.
3- نقد نظريه هاي مطرح در حوزه عدالت اجتماعي.
4- نسبت عدالت و پيشرفت.
5- ارزيابي روشمند تحقق عدالت اجتماعي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و ارائه راهكارهاي. اساسي براي تحقق عدالت و لوازم و اقتضائات آن.
6- عدالت در ابعاد گوناگون اعم از فرهنگي، اقتصادي، سياسي، قضايي و آموزشي.
3- سير تهيه و ارسال متن سخنراني:
اينجانب با كمال افتخار و خرسندي، و در پي فراخوان و دعوتنامه رسمي از طرف دبيرخانه نشست بر حسب تكليف و وظيفه ديني و علمي خود، با دقت و وسواس تمام اقدام به تهيه و تدوين دو متن سخنراني تخصصي تحت عناوين مشروحه ذيل كرده و در موعد مقرر به دبيرخانه نشست ارسال كردم.
1- متن شماره1 : دورنمايي از وضعيت تبعيض و نابرابري هاي مكاني - اجتماعي در مناطق روستايي ايران (ارائه برخي راهكار ها، ابزار ها و سياست ها درجهت كاهش اين نابرابري ها.)
2-متن شماره2 : تبيين اهميت ها، الزامات، زمينه ها، موانع و محدوديت هاي عدالت گستري در مناطق روستايي ايران.
دقيقاً يك هفته بعد از برگزاري دومين همايش الگوي ايراني - اسلامي پيشرفتwww.iimd.ir/iimd/iimd()http:// كه در تاريخ 19 ارديبهشت سال جاري ، به صورت يك روزه و در مركز همايش هاي صدا و سيما برگزار و با سخنراني آقاي دكتر علي لاريجاني، رئيس مجلس شوراي اسلامي همراه بود( - با افتخار اينجانب نيز تعداد 2 مقاله به همايش فوق فرستاده بودم و جزو 30 نفر ارائه دهنده گان مقاله در همايش فوق بودم- ) از طرف دبير خانه نشست تماس گرفتند و ضمن اعلام پذيرش متن سخنراني تخصصي اينجانب يراي چاپ در مجموعه مقالات نشست و نيز دعوت رسمي براي شركت در نشست فوق، اعلام داشتند كه به احتمال قوي بنده نيز جزو سخنرانان اصلي نشست خواهم بود و لذا خواستند تا در اسرع وقت فايل پاورپوينت ارائه سخنراني تخصصي نيز به دبيرخانه نشست ارسال شود. فايل پاورپوينت ارائه سخنراني تخصصي به نحو مطلوب تهيه و به دبيرخانه نشست ارسال شد. متأسفانه در روز برگزاري نشست به علت ضيق وقت و طولاني شدن پرسش و پاسخ مقالات فرصت ارائه مقاله اينجانب از دست رفت.
4- توفيق گفتگوي رودرو با رهبر معظم انقلاب
حقيقتاً از اين بابت كه به علت ضيق وقت و طولاني شدن پرسش و پاسخ مقالات فرصت ارائه سخنراني اينجانب از دست رفت كمي دلخور شده بودم. با اين وجود درطول برگزاري نشست كه در حدود 4 ساعت نيز به طول انجاميد، شادمان از توفيق زيارت مقام معظم رهبري و شركت در يك نشست علمي با سطح بسيار بالا اميدوار بودم كه در فرصت مناسب كليت ديدگاه ها و نقطه نظرات خود را به سمع معظم له برسانم.
پس از پايان جلسه كه معظم له قصد داشتند جهت اقامه نماز صحن را ترك كنند، در مسير، توفيق و فرصت مقتضي براي عرض سلام و احترام و روبوسي با ايشان را پيدا كردم. در حين احوالپرسي، از من سئوال فرمودنداز كجا آمدهاي، عرض كردم بنده فاضل نيا، عضو هيئت علمي دانشگاه زابل و مأمورم سلام همكاران دانشگاهي و دانشجويان را به حضرتعالي ابلاغ كنم. ايشان بلافاصله فرمودند: استاديار دانشگاه زابل - دكتر فاضل نيا- متن سخنراني شما را خواندم موضوعات بسيار خوبي را مطرح كرده بوديد. سپس فرمودند كه خودت هم اهل زابل هستيد، كه بنده گفتم نه. من اهل كازرون هستم. ايشان با لبخندي از رضايت فرمودند سلام من را به اهالي سيستان و كازرون برسانيد.
اين فرصت براي هيچ كدام از ديگرشركت كننده گان نشست بوجود نيامد. از شادماني اينكه مقام معظم رهبري با دقت نظر تمام متن سخنراني اينجانب را مطالعه كرده و مهمتر اينكه ايشان با هوش و حافظه قوي خود اسم بنده را نيز به ياد داشت، ذوق زده شده بودم. از اينكه خداوند بزرگ اين توفيق را نصيب حقير كرده بود كه به خواست خود كه همانا رساندن پيام دردمندي روستائيان و محرومان جامعه و به طور كلي آگاه كردن ايشان از جمع بندي نتايج تحقيقاتم در خصوص زمينه ها و موانع عدالت گستري در كشور بود رسيده بودم، در پوست خود نمي گنجيدم.
5- حاشيه ها و مشاهدات:
در ادامه مشاهدات و برخي از نكات بسيار مهمي كه در طول نشست توجهم را به خود جلب كرد و واقعاً برايم آموزنده بود را، به دور از هرگونه حب و بغضي به صورت مختصر و روايت وار تقديم عزيزان مي كنم.
- بر اساس برنامه از قبل اعلام شده، نشست دقيقاً در زمان مقرر شروع گرديد و در موعدد مقرر نيز به پايان رسيد. مقام معظم رهبري حدود 5 دقيقه قبل از شروع جلسه تشريف فرما شدند و با دستور ايشان جلسه شروع شد. مي توانم با قاطعيت اذعان كنم شايد اين اولين باري است كه مي ديدم يك نشست علمي به موقع شروع و به موقع هم به پايان برسد. لذا اصل قائل بودن به نظم و شروع به موقع جلسات كه خود معيار بسيار مهمي در همه جانبه بودن تكامل شخصيتي انسانهاست، در اين جلسه كه در اصل با مديريت و ميزباني مقام معظم رهبري انجام مي شد بسيار برجسته و درس آموز بود.
- جلسه نشست كلاٌ 4 ساعت به طول انجاميد99-13.) در واقع نشست به جز 15 دقيقه استراحت بين سخنراني هاي بخش اول و دوم به مدت 4 ساعت ادامه داشت. مقام معظم رهبري در طول اين مدت شاداب و با طراوت خاصي مباحث را دنبال مي كردند. شخصاً تجربه شركت در بيش از 40 همايش و يا كنفرانس داخل و خارج از كشور را دارم. در هيچ كدام از همايش هاي فوق نديده ام كه رئيس نشست اين قدر با وقار و متانت و با صبر و حوصله و همراه با دقت و اشتياق تمام به مباحث مطرح شده گوش فرا دهد. بي گمان اين ها نشانه هاي خردمندان است. خداوند تبارك و تعالي در آيه شريفه 18 از سوره مباركه زمر كساني را كه سخن را استماع ميكنند و آنگاه از بهترين آن پيروي ميكنند را كساني مي داند كه خداوند آن ها را هدايت كرده است و اينان‌را در زمره خردمندان مي داند.
فَبَشِّر عِباديِ الَّذينَ يَستَمِعُونَ القَولَ فَيَتَّبِعُونَ اَحسَنَه‌ُ اُولئِكَ الَّّذينَ هَديهُمُ اللهُ و اُولئِكَ هُم اُولُوالاَلباب. (قرآن كريم، سوره زمر، آيه 18.)
بندگانم را بشارت ده! همان كساني را كه سخن را استماع ميكنند و آنگاه از بهترين آن پيروي ميكنند. اينان‌اند كه خداوند هدايتشان كرده است و اينان‌اند كه خردمندان‌اند.
به گمان من، كه اطمينان دارم واقعيت هم همين است و مي شد اين موضوع را در سكنات و سلوك ايشان با شركت كنندگان نشست نيز دريافت، دقت نظر و اشتياق مقام معظم رهبري به هم انديشي و تبادل نظر با انديشمندان، متفكران، استادان و محققان دانشگاهي و حوزوي پيرامون مقوله عدالت به عنوان يكي از كليدي ترين موضوعات مطرح در مباني نظري نظام و ضرورت كاربست عملي آن در جامعه، اصلاً تصنعي نبود و از صميم قلب دريافتم كه اين مسئله آشكارا حكايت از عزم راسخ و اراده مصمم ايشان به كاربست عملي عدالت در جامعه دارد. اين احساس شيرين براي بنده نيز لذتي وصف ناپذير داشت كه حقيقتاً از توصيف آن عاجزم.
6- گريزي بر گزيده اي از بيانات رهبر معظم انقلاب در نشست
ايشان در بيانات بسيار مهم و حكيمانه اي كه در نشست فرمودند بارها به اهميتها، ضرورت ها ، و به ويژه عزم جدي نظام بر اجراي كامل عدالت در كشور اشاره داشتند. در ادامه به برخي نكات كليدي فرمايشات ايشان كه خود گواهي است براين مدعا و از نظر اينجانب به مثابه سنگ تمام و فتح باب بسيار به جايي در پياده كردن آرمان عدالت گستري در كشور مي باشد اشاره ميكنم.
مقام معظم رهبري كارهاي انجام شده براي تحقق عدالت اجتماعي را در سه دهه اخير خوب ارزيابي كردند اما افزودند: “وضع فعلي، مطلقاً راضي كننده نيست چرا كه نظام اسلامي به دنبال اجراي حداكثر عدالت و تحقق كامل عدالت به مفهوم يك ارزش مطلق و همگاني است”.
از نظر اينجانب طرح علني نارضايتي ايشان از وضع فعلي اجراي سياست هاي عدالت گستري در كشور شجاعانه و واقع گرايانه است. هر انسان منصف و سليم النفسي اقرار خواهد كرد كه ايشان به انحاء مختلف و به ويژه در ساليان اخير همواره يكي از دغدغه هاي هميشگي خود را مبحث بسيار مهم عدالت گستري در جامعه بيان كرده و آن را به همگان و به ويژه به مسئولين كشور گوشزد نموده اند. هنگام اداي لفظ “ وضع فعلي، مطلقاً راضي كننده نيست”، خود از نزديك نظاره گر رخسار مباركشان بودم. ضمن اينكه مي شد نشانه هاي تصميم قاطع ايشان از در انداختن طرحي نو در اجراي حداكثر عدالت و تحقق كامل عدالت در جامعه را مشاهده كرد، نوعي مظلوميت را نيز مي شد در رخسار مباركشان مشاهده نمود. موضوعي كه آشكار حكايت ازگلايه مندي از كساني كه سال ها سكان تصميم گيري، تصميم سازي و اجراي امور كشور را بر عهده داشته اند و گلايه مندي از اهمال و فرصت سوزي هايي كه در اين مقوله داشته اند.
ايشان در ادامه در اين زمينه بيان داشتند كه، بايستي به روش ها و راهكارهاي جديد و مؤثر دست پيدا كنيم. بايد بدانيم شيوه‌هاي كاربردي عدالت چه چيزهائي است؛ ايشان فرمودند: بايد زمان آزمون و خطا را سپري شده بدانيم. در اين سي سال، در موارد زيادي كارمان عبارت بود از آزمون و خطا؛ و اينكه ما در اداره جامعه و بويژه اجراي عدالت روش ها و رويكردهاي گوناگوني را به كار برده ايم. ديگر صلاح نيست ما اين جور عمل كنيم. بايد بنشينيم روش هاي متقن و مبتني بر تعاريف متقن را پيدا كنيم، تشخيص بدهيم، روي آنها مستقر شويم و حركت كنيم. اشاره به جا و درست رهبر فرزانه انقلاب هم راستا با ديدگاه اكثرصاحب نظران توسعه و از قضا از جمله دقيقاً منطبق با مباحثي بود كه بنده در مقاله خود به آن اشاره داشتهام نيز مي باشد.
7- سخن آخر:
امروزه تقريباً بر همگان آشكار شده است، ريشه بسياري از نابساماني‌ها و عدم تعادل‌ها در سطح تصميم گيري‌هاي كلان ملي و محلي و به ويژه در نظام برنامه‌ريزي كشور، در ناكارآمدي و نامناسب بودن الگو هاي توسعه كه بدون تناسب با مقتضيات بومي و نظام ارزشي- اخلاقي كشور تهيه و به مورد اجرا گذاشته شده اند، نهفته است.
بدينسان، از آنجا كه با قاطعيت تمام ميتوان اذعان داشت كه در قاموس اصول و مباني ارزشي نظام مقدس جمهوري اسلامي كه مبتني بر دين اسلام ترسيم و تعريف مي شود، وجود هرگونه تضاد و نابرابري بين افراد و وبين مناطق مختلف جغرافيايي، پديدهاي ناخوشايند و مغبون تلقي شده و آن را برنمي تابد، و به عبارتي ديگر، نگرش هاي مبتني برآموزه هاي ديني، هيچ گونه تضاد ونابرابري را تأييد نميكند، لذا تدبير لازم در خصوص تهييه و تدوين الگوي توسعه كشور ضرورت قطعي يافته است.
بر اين اساس چالش اساسي جايگزين كردن الگوي توسعه جديد با الگوي توسعه متعارف حاكم مي باشد. از اين روتهيه و تدوين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، به نحوي كه اين الگو متناسب با مقتضيات و شرايط محيطي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي كشور و صد البته مبتني بر مباني دين مبين اسلام و آرمان هاي انقلاب اسلامي باشد، ضرورت قطعي يافته است.
با كنكاش در آثار و انديشه هاي تابناك حضرت امام خميني (ره) نيز در مييابيم كه ايشان يكي از اهداف انقلاب اسلامي ايران را ايجاد قسط و عدل، بسط عدالت فردي و اجتماعي، جلوگيري از ظلم و جور، ايجاد حكومت قانون و اجراي قوانين بر معيار قسط و عدل مي‌‌‌‌دانند و نجات مستضعفان و محرومان از زير يوغ ستمگران و از بين بردن فقر و شكاف‌‌‌‌هاي طبقاتي را تحقق عدالت و وصول مستضعفان به حقوق حقه خويش تلقي ميكنند. از رهنمود‌‌‌هاي رهبر معظم انقلاب اسلامي نيز برچنين مستفاد مي شود كه هدف نظام مقدس جمهوري اسلامي، تحقق عدالت فراگير اجتماعي، سياسي و اقتصادي است. عدالتي كه خود را در جلوه و چهره عزت، استقلال، اقتدار اسلامي، رفاه اسلامي و حداكثر بهره‌‌‌برداري از ظرفيت‌‌‌‌ها و فرصت‌‌‌‌هاي زندگي مادي و معنوي نشان مي‌‌‌دهد و با اين ديدگاه است كه ظرفيت‌‌‌‌هاي بي‌‌‌نهايت انساني، چه مادي و چه معنوي شكوفا مي‌‌‌‌شود و زمينه‌‌‌هاي رشد و تعالي انسان را فراهم و اهداف بلند توسعه و تعالي اسلامي به صورت هم‌‌‌زمان و سازگار تحقق مي‌‌‌يابد
خوشبختانه رهبر فرزانه انقلاب با دورانديشي و بسيار هوشمندانه با ابلاغ سند نهايي چشم انداز 20 ساله جمهوري اسلامي ايران به سران سه قوه و رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام ، افق روشن ايران را در 1404 هجري شمسي ترسيم كردند.
بر اساس اين سند راهبردي ، ايران كشوري توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي ، علمي و فناوري در سطح منطقه ، با هويت اسلامي و انقلابي ، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بين الملل خواهدبود.
بر اين اساس و به عنوان يك اقدام بايسته و شايسته تقدير و در راستاي اهداف مشخص شده در سند راهبردي چشم انداز 20 ساله جمهوري اسلامي ايران و با امعان نظر رهبر فرزانه انقلاب هم اينك تهيه و تدوين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، در دستور كار قرار گرفته است.
تا كنون چندين همايش پيرامون كم و كيف الگوي اسلامي ايراني پيشرفت برگزار شده است و با پيشنهاد مقام معظم رهبري مركزي نيز كار هاي ستادي موضوع فوق را راهبري مي كند. اقدامات ابتكاري رهبر فرزانه انقلاب و از جمله برگزاري اولين و دومين نشست انديشه هاي راهبردي در جمهوري اسلامي در محضر ايشان، فرصت مغتنمي براي صاحب نظران جهت طرح مهمترين مباحث مرتبط با موضوع عدالت در جمهوري اسلامي ايران را فراهم آورد.
اينجانب كه تا كنون در چندين همايش و نشست مرتبط با آرمان فوق فعالانه مشاركت داشته ام و بويژه توفيق حضور در دومين نشست انديشه هاي راهبردي جمهوري اسلامي در محضر معظم له را بدست آوردم، بر خود مي بالم و خداوند بزرگ را سپاسگزارم كه در راستاي رسالت علمي و تعهدي كه در قبال جامعه خود داشته ام قدمي هر چند ناچيز بر داشته ام. بويژه بر خود مي بالم، نداي رهبر معظم انقلاب را در فراخوان و دعوت به تشريك مساعي همه صاحبنظران مرتبط جهت هم انديشي و تبادل نظر براي رسيدن به يك چارچوب متقن الگوي اسلامي - ايراني پيشرفت با افتخار لبيك گفته و بدين وسيله با ايشان به عنوان ولي امر و سكان دار هدايت نظام، پيماني مجدد مي بندم تا همچون گذشته مصمم در راستاي اعتلا و كارآمد تر نمودن نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران كه با تمام وجود به آن علاقمند بوده و عشق مي ورزم، بر حسب ضرورت و اداي تكليف و با اشارت ايشان در عرصه هاي مختلف از هيچ كوششي فروگذار نباشم.
در پايان براي مقام معظم رهبري طول عمر پر بركت ، همراه با عزتمندي از خداوند منان خواهان و خواستارم.
متن مقاله در پست های آینده قرار خواهد گرفت.