در طول تاريخ، بسياري از جنگها بر سر ارزشمندترين چيزها در دنيا بوده است، همچنين ميدان و نوع جنگ نيز از اهميت ويژهاي برخوردار است. عدهاي معتقدند همچنان انرژي به عنوان يکي از ارزشمندترين کالاهاي موجود در جهان، مهمترين بهانه و علت جنگها در جهان است، کما اينکه در چند دهه اخير هم بسياري از جنگها و تحرکات قدرتها بر پايه دستيابي به منابع انرژي بوده است؛ اصلاً به همين دليل است که مناطق نفتخيزي مانند خاورميانه و بخشهايي از آفريقا و آسيا هميشه مورد توجه قدرتهاي دنيا بودهاند.
عدهاي ديگر معتقدند امروز و در آينده، آب عنصري ارزشمندتر خواهد بود و تغييرات زيست محيطي و اکوسيستمي زمين باعث خواهد شد تا جنگهاي آينده بر سر آب باشد. اين دسته بر اين باورند با توجه به گرم شدن زمين، کمتر شدن بارشها، خشک شدن بسياري از منابع طبيعي آبي و حتي آغاز آب شدن يخهاي قطب شمال، همگي باعث شده تا آب به مهمترين و ارزشمندترين کالاي جهان بدل شود و در آينده هر چه جلوتر ميرويم به دليل بدتر شدن بحران آب، اين ارزش و اهميت حتي بيشتر هم خواهد شد. با اين وصف، خيلي سخت نيست پيشبيني کنيم که جنگها و نزاعهاي آينده بين دولتها و قدرتها، بالاتر از انرژي، بر سر آب باشد.
اما عده ديگري، ميدان جنگ را مهمتر از عامل جنگ ميدانند؛ آنها معتقدند، امروز بيش از گذشته بايد به اين توجه داشت که جنگ نرم عاملي مؤثرتر از جنگ سخت است، حتي اگر جنگ سخت و فيزيکي رخ دهد، پيش از آن، حين آن و پس از آن جنگ نرم نقشي مهمتر و بزرگتر ايفا ميکند چرا که افکار عمومي در طرفين جنگ و در تمام جهان اين جنگ را قضاوت ميکنند و نسبت به آن واکنش نشان ميدهند.
از اين منظر رسانهها به عنوان ابزار اصلي در اين ميدان به شمار ميروند، گويي هر که قدرت رسانهاي بيشتري داشته باشد، پيروز ميدان نبرد خواهد بود؛ بنابراين اين عده معتقدند جنگ امروز جنگ رسانههاست.
بيترديد همه اين موارد، همچنان در آينده بازهم نقش اصلي را در جنگها ايفا خواهند کرد، اما چيز ديگري هم وجود دارد که شايد کمتر به آن توجه شده باشد، به ويژه در کشور ما که هنوز ارزش و اهميت آن به درستي درک نشده است. آن کالاي ارزشمندي که امروز هم ميدان و هم عامل بسياري از جنگهاست و در همه انواع جنگ نقشي بينظير و غيرقابل کتمان دارد، چيزي نيست جز «داده (data)». بسياري از دانشمندان و سياستمداران معتقدند داده (data) مهمترين و ارزشمندترين کالا و عنصر در جهان است. دادهها و علم استفاده از داده اين امکان را به وجود ميآورد تا قدرتها به اطلاعاتي بينظير از خود، رقباي خود، وضعيت جهان، موقعيتها و... دست يابند.
اين اطلاعات نه تنها به آنها کمک ميکند تا تصميمات بهتري بگيرند، بلکه با استفاده از علوم تحليل و کاوش داده (data mining and data analytics) قادر به پيشبيني آينده، آيندهپژوهشي، تصميم سازي و حل معادلات فوق پيچيده باشند. به عنوان مثال با استفاده از تصاويري که کاربران يا کشورها در سرتاسر جهان ذخيره يا ارسال ميکنند، ميتوان به يک تصوير و نقشه دقيق از منطقه جغرافيايي مورد نظر دست يافت يا تصاوير چهره اشخاص خاصي را در ميان انبوهي از تصاوير کشف و استخراج کرد؛ يا مثلاً ميتوان آناليز دقيقي از روحيات، طرز فکر و ارزشهاي تودهاي از مردم را به دست آورد و حتي دقيقتر از متبحرترين روانشناسان، اطلاعاتي بسيار عميق از آنها استخراج کرد. به همين علت است که جمعآوري و ذخيره دادهها به عنوان يک پيش نياز توسط کمپانيها و کشورهاي بزرگ جهان با جديت و صرف هزينههاي هنگفت دنبال ميشود. بسياري از کشورها و قدرتها چندين دهه است که به اهميت و ارزش داده واقف شدهاند و شروع به جمعآوري انواع داده در سراسر جهان کردهاند، اين روند آنقدر ادامه پيدا کرده که حجم زيادي از دادهها در جهان جمعآوري شده و حتي در دهه اخير شاهد به وجود آمدن يک چالش جديد در اين زمينه بوديم با عنوان کلان دادهها (big data) که به نحوه ذخيرهسازي، پردازش و آناليز دادههاي حجيم اشاره ميکند.
البته ارزش داده صرفاً به استفاده به عنوان يک ابزار تأثيرگذار در جنگها محدود نميشود و براي انواع مقاصد ديگر مانند ارائه خدمات بهتر، بهبود فضاي کسب و کار و سودآوري، تصميمگيري بهتر، مديريت مؤثرتر و... حتي در کوچکترين امور نيز کاربرد دارد. ترديدي نيست که امروزه هر کشوري داده بيشتر و توانايي بالاتري در آناليز و بهرهگيري از اين دادهها داشته باشد، جلوتر از ديگر کشورها گام برميدارد. نفوذ و اهميت فناوري اطلاعات آنقدر زياد شده که نوع و مفهوم جديدي از جنگ را با عنوان جنگ سايبري به وجود آورده است و قدرتها در ميدان جنگ سايبري با يکديگر زورآزمايي ميکنند.
نکته ديگر حائز اهميت اين است که همه ديگر انواع جنگ نيز در جهان امروز، بخشي از خوراک خود را از همين داده و فناوريهاي مرتبط با آن تغذيه ميکنند، هم در جنگ سخت، هم در جنگ انرژي، هم در جنگ آب و هم در جنگ رسانهاي، داشتن دادههاي بيشتر و توانايي بالاتر در آناليز آن، دست برتر را به دارنده ميدهد.
برکسي پوشيده نيست هيچ ميدان و هيچ نوع جنگي نبايد مورد غفلت واقع شود، از سويي براي عرض اندام و نباختن قافيه در جنگهاي مدرن، پيش شرط، جمعآوري و ذخيره دادههاست؛ بنابراين قبل از هر چيز بايد ارزش بينظير دادهها را باور کنيم با بتوانيم در آينده علاوه بر بهرهمندي از مزاياي آن در عرصه مديريت کشور، اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، فناوري و ...، نقشي اثرگذار در معادلات و ميادين جهاني داشته باشيم.