تحليل شغل بايد براي منحصر كردن ابعاد كفايتها، ويژگي ها و معيارهاي مهم عملكرد موفقيتآميز شغلي و با هدف مشخص كردن عواملي كه بايد بررسي شود، انجام شود. نوع و حيطه تحليل شغل بستگي به هدف ارزيابي، پيچيدگي شغل، آشنائي كافي و مناسب با شغل و شباهت شغل مورد ارزيابي با شغلهايي كه قبلاً مورد مطالعه قرارگرفتهاند، دارد. ابعاد موردنظر همچنين بايد ازطريق تحليلچشماندازها، ارزشها، راهبردها يا اهداف سازمان تعيين و مشخص شوند .
تحليل شغل به معناي مشخص كردن اجزاء تشكيل دهنده يك شغل است كه شامل شرح وظايف، مسئوليتها، خصوصيات و ويژگيهاي لازم براي انجام موفقيتآميز وظايف و مسئوليتها، همچنين بررسي شرايطي است كه شغل در آن انجام ميشود .
به عبارت ديگر، تحليل شغل استاندارد عبارت از مطالعه و بررسي يك شغل به منظور مشخص كردن ماهيت فعاليتها و تعيين شرايط احراز آن شغل از نظر دانش، استعداد، مهارت و ويژگيهاي رفتاري و شخصيتي است.به اين منظور ضروري است تعريف دقيقي از هر شغل روي وبگاه ارايه شود و نكات مختلف راجع به آن تعيين شود، به ويژه ارتباط شغل با مهارت و ارتباط مهارت با آموزش از آن جمله براي تحليل شغل بايد به پرسشهاي زير پاسخ داده _ شود :
1-چه كاري انجام ميشود؟
2 -كار چگونه انجام ميشود؟
3 -هدف از انجام كار چيست؟
4- انجام كار نياز به چه مهارتها، رفتار و تواناييهايي دارد؟
تحليل شغل, روشي است كه امكان كسب اطلاعات لازم در مورد يك شغل خاص به وسيله روشهاي متفاوت از قبيل مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه را فراهم ميكند. در تحليل شغل اولين مرحله مشخص كردن شرح وظايف و مسئوليتهاي يك شغل است كه در شرح وظايف بايد توضيحات مربوط به وسائل، تجهيزات، مواد و ملزومات مورد نياز براي انجام كار نيز وجود داشته باشد.تحليلگر با توجه به اين اطلاعات ميتواند خصوصياتي را كه افراد بايد براي انتخاب شدن در يك شغل خاص داشته باشند، مشخص نمايد. ابعادي كه بايد در تحليل شغل مورد توجه قرارگيرند، عبارتند از :
1 -تعيين شاخصهاي مهارتي شغل
2 - تعيين گروه شغل (طبقهبندي مشاغل براساس طبقهبندي بينالمللي مشاغل )
3 -تعيين درجات مهارت شغل (تا ده درجه يا مرحله مهارتي: استادكار، ماهر، درجه يك، درجه دو، درجه سه، مبتدي، مهارت عمومي و غيره )
4 - فرآيند انجام كار
5- وسائل مورد نياز براي انجام كار
6 - مواد لازم
7 -شرايط استاندارد محيطي در محيط كار يا تعيين تواناييهاي فيزيكي و رواني مورد نياز شغل، ارگونومي و روانشناسي مشاغل و شرايط كار
(كه شامل: زمينه، محيط كار، خطرات، ويژگيهاي جسماني و توانايي ها و رفتارها و غيره ميشود .)
8 - عنوان و تعريف دقيق شغل، شرح تكاليف شغلي و چشمانداز شغل در ايران
(شامل تواناييهاي مهارتي و انتظارات جامعه از آن شغل و شرايط احراز )
9 -درجهبندي و تعيين سخت و زيانآور بودن شغل و ميزان كار حداقل و حداكثر در هفته
10 -نكات ايمني و بهداشت كار مربوطه و ارايه آگاهيهاي لازم براي متقاضي
11 -تعيين ميانگين، حداقل و حداكثر دستمزد در آن شغل
12- تعيين خدمات رفاهي استاندارد ضروري براي آن شغل
13- تعيين وضعيت زنان و كودكان در آن شغل
14- دورههاي آموزشي آن شغل براي طي مراحل و ارتقاء در آن و نيز جزوات آموزشي آن مهارت
15-شيوه برگزاري آزمونهاي استاندارد
16- تاريخچه شغل، تجارب و روند تحول و آينده در آن شغل
17- تعيين درجه فنّاوري شغل
18 - تعيين قوانين حاكم بر آن شغل (مقررات و بخشنامهها )
19 -تعيين درجه خلاقيت مورد نياز در شغل
20 -تعيين تعداد شاغلين فعلي و كمبودهاي فعلي/ پيشبيني آينده و تقاضا در آن شغل با آمار
21- چگونگي ايجاد كسب و كار در آن شغل و هزينه ايجاد شغل ( و ارايه راهنما در صورت مقدور بودن )
22- فهرست ونتايج قراردادهاي منعقد شده در اين زمينه در دستگاههاي اجرايي مرتبط با شغل
(شرح وظايف، طبقهبندي مشاغل و9000 ISO )
23- گردآوري تعاريف مربوط به شغل در جهان با تأكيد بر كشورهاي مشابه ايران
24 -بررسي ميزان و تعداد شغل در ايران و جهان، تحليل تطبيقي با ساير كشورها
25 - درصد از كل استخدامهاي كشوري
26 -شرايط ورود به شغل
27 -شرايط رسيدن به حد مطلوب در شغل
28- مدارك تحصيلي، تخصصها و تجربيات مورد نياز
29- ملزومات لازم براي شغل
30 -جايگاه شغل در بخش و ارتباط آن با ديگر مشاغل مرتبط
31- تشريح كلي فرآيند كاري هر شغل و تعريف كار، روش كار و شرايط جانبي مشاغل
32 -تحليل حوزههاي فعاليت، انواع فعاليتها، شناخت، مهارتها، تجهيزات كاري مورد نياز، روند فعلي و آتيدر شغل مورد نظر
33- تخمين اهميت، مشكلات و موانع كاري هر شغل
34- مصور كردن مشاغل
35- ارائه پيشنهاد جدول مالياتي
براي اين مهم ضروري است تمام دستگاههاي اجرايي توسط وزارت كار و امور اجتماعي بسيج شوند و اين نكته در تفاهمنامههاي منعقده بين وزارت كار و امور اجتماعي و دستگاههاي اجرايي به نحو بارزي درج شود و به ساختار اداري دولت در اين طرح توجه جديتري شود و اصلاحات لازم از خود بدنه دولت آغاز شود .
از اينرو اولويتهاي زير ميتواند مطرح شود :
1 - اولويت كارهاي اداري و ستادي (كارمندي، مديريتي و مشاغل عاليتر نظام )
از لحاظ گستردگي و تيپ بودن در تمام ادارات و بنگاهها
2 -اولويت كارهاي پزشكي و درماني
از لحاظ اهميت جاني و وجود نظام پزشكي قدرتمند
3- اولويت كارهاي فرهنگي و آموزشي (استاد، دبير، محقق، ...( )چاپ، مراكز رشد )
از لحاظ تاثيرگذاري و ايجاد اصلاحات عميق در جامعه
4- اولويت كارهاي بازرگاني
از لحاظ اهميت صادرات به ويژه صادرات غير نفتي
5 -اولويت كارهاي نظامي و انتظامي
از لحاظ وجود طبقه بندي دقيق و الگو بودن (كلاسيك و غير كلاسيك )
6- اولويت كارهاي ساختماني و عمراني
به لحاظ اهميت آن در طرحهاي عمراني كشور و گستردگي ساخت و ساز و كيفيت مسكن (زلزله )
7 - اولويت كارهاي كمتر شناخته شده و ناشناخته در جامعه و ارزآور
از لحاظ وجود ظرفيت توسعه در كشور (گردشگري، فنّاوري نو، صنايع دريايي, دريانوردي و غيره )