اسراییل را که حساب نکنیم، بعد از ورود دانشجویان در 13 آبان 1358 به سفارت آمریکا و قطع روابط میان دو کشور، بعد از 32 سال حوادث ناشی از حضور مقابل و ورود به سفارت انگلیس در روز سهشنبه هشتم آذر نیز منجر به تعطیلی کامل دومین سفارت خانه خارجی در کشورمان گردید. البته حکایت ما و انگلیسیها و تنفر مردم ما از انگلیس، ریشهدار و عمیق است، تا جایی که در سال 1358 بسیاری از مردم آن زمان، بسته شدن سفارت انگلیس را در اولویت میدیدند.
به هر حال طی 3 دهه گذشته، رابطه ایران و انگلیس گهگاه با تنش و فراز و نشیبهای بسیاری هم روبرو بوده است، اما حادثه هشتم آذر علی الظاهر منجر به رفتن انگلیسیها گردید و مسأله روابط بین دو کشور را در ابهام قرار داده است. چرا که سفارت ایران در انگلیس هم به حالت نیمه تعطیل درآمده و سفیر ایران نیز به تهران بازگشت.
و اما انگلیسیها طی سه قرن گذشته به ویژه در زمان قاجار، کنار روسها، دربار پادشاهان قاجار را جولانگاه سیاستهای استمراری و زیادی خواهانه قرار دادند. پشت بسیاری از مشکلات و توطئهها علیه مردم ایران قرار داشتند تا جایی که در تجزیه ایران و جدا شدن افغانستان نیز که توأم با اشغال بوشهر بود، نقش بس خصمانهای داشتند.
در آن زمان دخالتهای انگلیس در ایران و جهان، بسیار گسترده و چشمگیر بود و بریتانیا یکی از قدرتهای بیچون و چرای جهان، از آسیا و اروپا و آفریقا تا آمریکا به حساب میآمد.
بنابراین تنفر و انزجار ملتها و مردم ایران از انگلیس، ناشی از عملکرد استثمارگرانه دولت انگلیس و ارتش پادشاهی بریتانیا بوده و هست. اما آنچه امروز رخ داد، ناشی از حمایت از تحریمهای آمریکا و اروپا بود که با تحریم بانک مرکزی ایران از سوی انگلیس، منجر به نارضایتی و برخورد دولت و مجلس گردید تا جایی که مجلس با تصویب طرحی، خواستار کاهش روابط میان ایران و انگلیس گردید.
اما مصوبه به دولت ابلاغ نشده، با ورود به سفارت انگلیس، مسیر قانونی کار متوقف شد و این دولت انگلیس بود که بابت حوادث سفارتخانه و باغ قلهک، به تعطیلی سفارت خود اقدام کرد و بعد سفارتخانه ایران در لندن را نیز وادار به تعطیلی و سفیر و کارمندان را مجبور به بازگشت کرد.
یقینا دنیا تنها آمریکا و اروپا نیست، اما آنچه امروز همه دولتها را مجبور به داشتن روابط میکند، رقابت میان دولتها و کشورهاست. به ویژه آنکه از نظر جمعیتی و انسانی، روابط میان مردم دنیا هر روز بیشتر و نزدیک و عمیقتر میگردد.
بنابراین با توجه به کم بودن داد و ستدها با انگلیس و مراودات فی ما بین، قطع شدن این روابط هولناک نیست. هرچند که نباید از یاد برد که برعکس انگلیسیها که تعداد افراد و وابستگان سیاسی و دیپلماتیکشان به چند صد نفر نمیرسد، صدها هزار ایرانی ساکن انگلیس هستند و چند هزار دانشجوی ایرانی در آن کشور مشغول تحصیل هستند، که این بسته شدن سفارتخانهها و کاهش روابط، بسیاری از هم وطنان را در آن کشور با مشکل روبرو میسازد.
یقینا آنچه در واکنش به حرکت دولت انگلیس، یعنی تحریم بانک مرکزی، داشت صورت میگرفت، یک حرکت کاملا منطقی و معمول بود. یعنی دولت ما در مقابل دولت انگلیس، و مجلس ما در مقابل مجلس انگلیس، موضع گیری میکردند.
متأسفانه این روند با رویداد روز هشتم آذر و حمایت رییس مجلس (قوه مقننه) و رییس قوه قضاییه، عملا دولت (قوه مجریه) جا ماند و در عملی انجام شده قرار گرفت تا جایی که در ابتدا، سکوت را پیشه کرد و سپس با ابرای تأسف سخنگوی وزارت خارجه و عذرخواهی صالحی وزیر خارجه در کنفرانس افغانستان در بن، سعی کرد که روال قانونی برخورد با انگلیس را پیشه کند.
قطعا همان طور که ذکر شد، انگلیس همه دنیا نیست، اما در شرایطی که برخی کشورها و در رأس آنها اسراییل تلاش میکنند که فعالیتهای هستهای ما را بیش از پیش زیر سؤال ببرند، نیاز به تلاشهای دیپلماتیک و سیاسی به ویژه در اتحادیه اروپا، امری حیاتی و سرنوشت ساز بوده و هست.
طبعا انگلیس یکی از اعضای اتحادیه اروپاست، و عضویت در اتحادیهها به منزله برخورداری از حمایت اعضای اتحادیههاست. بنابراین بستن سفارت انگلیس، منجر به رویارویی ما، نه تنها با انگلیس، که با اعضای اتحادیه اروپا نیز میگردد. لذا واکنشهای روزهای بعد از سوی برخی از روحانیون و مسئولین و رد بسته شدن سفارتخانههای دو کشور نیز، برای جلوگیری از سوءاستفاده های ابزاری از رویداد هشتم آذر است. آن هم در زمانی که ما نیاز به دور کردن توجهات به سمت و سوی کشورهایی که در صف فشار بر کشورمان هستند، داشتیم.
یقینا رابطه ما با انگلیس، به حداقل سطح خود طی این سه دهه رسیده است، اما هیچ گاه این روابط به طور کامل نمیتواند قطع گردد. چرا که نیاز به دیپلماسی و گفتگو در سطح کاردار و کنسولی با هر کشوری برای حفظ منافع احساس میشود.
نمونه بارز و آشکارش، فعالیت دفتر حفظ منافع بین ایران و آمریکاست.
پس بهترین کاری که میتوان در برخورد با زیر پا گذاشتن حقوق مردم و کشور کرد، رویکرد منطقی و جلب حمایتهای قانونی و بین المللی است تا خدشه ای متوجه مردم و کشورمان نگردد و بازی نخوریم.