بي ترديد يكي از بزرگترين نعمتهايي كه خداوند بر بشر ارزاني داشته، نعمت عقل است تا با استفاده صحيح از آن راههاي سعادت اخروي و دنيوي را طي نمايد. عقل، انسان را به سوي انتخاب بهترين راهها و روشها در همه زمينه ها هدايت نموده و استفاده انسان از شور و مشورت در امور با همديگر، يكي از مهمترين مصاديق استفاده صحيح از عقل است. مكتب بزرگ اسلام، به عنوان آخرين و كاملترين دين، اهميت زيادي را براي امر مهم مشورت قائل گرديده و اهميت و جايگاه و فوايد شور و مشورت را گوشزد نموده است.
خداوند بزرگ در سوره بقره آيه 233، آل عمران آيه 159 و سوره شوري آيه 38 بر مشورت و اهتمام به رأي مردم و همفكري اشاره نموده و حتي نامگذاري يكي از سوره هاي مبارك قرآن كريم به نام سوره شوري، اهميت اين موضوع را در دين اسلام دو چندان نموده است .
در احاديث و روايات از پيامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) بر اهميت شور و مشورت تاكيد گرديده و مسلمانان را به گفتگو و تبادل نظر با افراد صاحب نظر و عاقل تشويق نموده اند. تشكيل شوراي نظامي توسط پيامبر(ص) در جنگ احزاب و پيشنهاد سلمان فارسي مبني بر حفر خندق و ممانعت از ورود سپاه دشمن به مدينه و پذيرش اين پيشنهاد توسط پيامبر و نتيجه مثبت آن، مشورت پيامبر(ص) در بيابان سوزان بدر با سپاهيان خود درباره چگونگي جنگ با قريش و پذيرش پيشنهاد مقداد يكي از افسران خود، مشورت با سپاهيان و اصحاب خود در جنگهاي احد و خيبر و مشورت با اصحاب در ساير زمينه ها، نمونههاي بارزي از راه و روش پيامبر گرامي اسلام در استفاده از شور و مشورت است.
فتوحات بزرگي كه در دوران خليفه دوم نصيب مسلمين گرديد، نتيجه مشورتهايي بود كه ايشان با حضرت علي(ع) داشته است. در روايات نقل شده است كه حضرت علي(ع) از پيامبر(ص) درباره مواردي كه نقص شرعي درباره آن نرسيده است سوال ميفرمايند و حضرت پيامبر(ص) در پاسخ ميفرمايند كه اينگونه امور را با مشورت با مومنين انجام دهيد و در ادامه پيامبر گرامي اسلام(ص) به حضرت امير(ع) تاكيد ميفرمايند كه « مشورت را در همه امور به كار گيريد» .
بنابراين بر اهميت و تاكيد دين مبين اسلام بر امر شور و مشورت در امور هيچ ترديدي نيست. با توجه به آيات و روايات و احاديث مختلف، فوايد و آثار شور و مشاوره عبارت است از: 1- جلوگيري از استبداد و خودكامگي و غرور بي جا 2- شناسايي موارد خطا و اشتباه و اصلاح تصميمات و اشتباهات 3- مشاركت مردم و دخالت دادن افراد جامعه و نظارت آنان براي اجراي قانون و تدبير امور 4- افزايش مصونيت در برابر خطا و اشتباه و اطمينان خاطر مسئولين امور در اقدامات خود 5- رعايت و تأمين منافع و مصالح عمومي 6- شناسايي افراد لايق و شايسته و معتمد 7- كاهش احتمال شكست در اجرا و انجام تصميمات 8- رشد عقلاني و شكوفايي استعدادها 9- پيدايش تفاهم و وحدت و همدلي در مقام انديشه و عمل 10- جلوگيري از سوء ظن و رفع زمينه هاي بدگماني و جلب نظر مردم 11- مشاركت در عقل ديگران
نظام جمهوري اسلامي ايران كه برگرفته از مكتب انسان ساز اسلام و پيامبر گرامي اسلام است، شور و مشورت در امور مختلف از جمله اداره امور كشور را يكي از افتخارات و دستاوردهاي خود ميداند.
الهام از مكتب اسلام و نظرات عميق بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران از يك سوء و افزايش جمعيت شهرها و پيچيدهتر شدن شرايط زندگي از ديگر سو، و منش مردم سالاري نظام جمهوري اسلامي، باعث گرديد تا در قانون اساسي اصول مختلفي در رابطه با شورا و مراجعه به نظرات مردم مدنظر قرار گيرد. براساس اصول قانون اساسي، اداره امور كشور مي بايست با اتكاء به آرای عمومي انجام گيرد. اصول ششم و هفتم و اصول يكصدم تا يكصد و ششم قانون اساسي، حدود و اختيارات شوراها را تعيين مينمايد و اختصاص اين تعداد از اصول قانون اساسي به امر شورا و مشورت، نشانگر اعتقاد عميق نظام و رهبران جمهوري اسلامي به اين امر مهم است. از مطالب ارائه شده در اصول ذكر شده قانون اساسي چنين استنباط مي شود كه شوراها از اركان تصميم گيري و اداره امور كشور بوده و براي پيشبرد سريع برنامه هاي اجتماعي، اقتصادي، عمراني، بهداشتي، فرهنگي، آموزشي و ساير امور رفاهي و اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان يا استان با نظارت شورايي به نام شوراي روستا، بخش، شهر، شهرستان و استان انجام ميگيرد كه توسط مردم همان محل انتخاب ميشوند. اصل يكصد و يكم قانون اساسي بر نقش شوراهاي عالي استانها در تهيه برنامه هاي عمراني و رفاهي استانها تاكيد داشته است.
در اصل يكصد و سوم قانون اساسي، استانداران، فرمانداران، بخشداران و ساير مقامات كشوري كه از طرف دولت تعيين مي شوند، در حدود اختيارات شوراها، ملزم هستند كه تصميمات آنها را رعايت نمايند.
با بررسي اجمالي پيرامون نقش و جايگاه فعلي شوراها در كشورمان، به اين نتيجه مي رسيم كه هر چند كه عمر رسمي شوراها در كشورمان به كمتر از دو دهه ميرسد، لكن اين نهاد نوپا تا حدود زيادي توانسته است در اداره امور جامعه، ايفاي نقش نمايد. انعكاس نقطه نظرات، انتقادات و پيشنهادات شوراها به مسئولين در سطح روستا، بخش، شهر و شهرستان، انعكاس مشكلات و نارساییهاي اجتماعي، فرهنگي، عمراني، رفاهي، امنيتي و... مردم به مسئولين ، تلاش در جهت رفع مشكلات اجتماعي پروژه هاي عمراني، انتخاب دهياران و شهرداران جهت اداره امور روستاها و شهرها و نظارت بر كار آنها، ايفاي نقش موثر به عنوان پل ارتباطي بين مردم و مسئولين، همكاري تنگاتنگ با دستگاههاي اجرايي خدمات رساني در شهرها و روستاها، آگاهي دادن به مردم و بالا بردن ميزان مشاركتهاي سياسي، فرهنگي، اقتصادي و.... ايفاي نقش در تحقق حقوق شهروندي و .... تنها بخشي از دستاوردهاي شوراهاي اسلامي در طول عمر كوتاه اين نهاد نوپاست .
با توجه به جمعيت حدود 113 هزار نفري شوراها، و نقش مهمي كه اين نهاد مردمي در اداره امور كشور ايفا مي كند، لازم است جايگاه واقعي شوراها كه در قانون اساسي به آن اشاره شده است، تحقق يابد. ايجاد ساز و كارهاي مناسب توسط مجموعه قواي سه گانه جهت يفاي نقش واقعي شوراها در جامعه، نبود درآمد پايدار و مناسب در شهرداريها و دهياريها، نبود مديريت واحد شهري و روستايي، وجود ساختار متمركز و تمركز گرايي مسئولين و كم توجهي به درخواستها و مصوبات شوراها، عدم هرگونه حمايت مالي و بيمه اي از شوراها به ويژه در روستاها، كاهش تعداد داوطلبين عضويت در شوراهاي اسلامي به ويژه در روستاها، وجود اختلافات بين اعضاي شوراهاي اسلامي هم در شهرها و هم در روستاها، وجود اختلافات قومي و قبيله اي به ويژه در مناطق كوچك و روستاها و مناطق عشايري و... از جمله مسائلي است كه اين نهاد نوپا را تهديد نموده و از ايفاي نقش واقعي خود باز ميدارد.
با توجه به سالروز نهم ارديبهشت ماه كه روز شوراها نامگذاري گرديده و ضمن تشكر و قدرداني فراوان از عملكرد ارزشمند و زحمات و تلاشهاي تمامي شوراهاي اسلامي در سراسر كشور، اميد است در آينده نزديك شاهد ايفاي نقش بهتر و بيشتر توسط شوراهاي اسلامي در ميهن عزيزمان باشيم.